CHUYỆN HUYỀN BÍ KIM CỔ SƯU TẦM . BÀI 15.

THẦN
ĐỘC CƯỚC.

THAM KHẢO THÊM .

Tam Danh Độc Cước.

Giống như tất cả các hiệp hội ở Việt Nam xưa (An Nam).Hiệp
hội các nhà thầy bùa cũng có những vị thần chủ riêng gọi là Tổ sư, coi như nhà
sáng lập ra nghệ thuật hay khoa học ứng dụng. Thần chủ Tổ sư của ma thuật là
những vị Tam Danh và Độc Cước. Đối với quý vị này, các ông thầy bùa, thầy pháp
đều dành riêng một lối tôn thờ đặc biệt thường xuyên.

” Muốn tham gia vào nghề phù thủy, đoạn vào đầu của một bản
thảo viết về pháp thuật mà tôi có đã viết :Cần nhất, trước hết phải sùng bái vị
thánh Tam Bành hay Tam Danh, gốc người huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định, hoặc nói
khác đi là Độc Cước, góc người ở phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh, cả hai đều được thừa
nhận như hai vị thánh bảo vệ cho học thuyết về pháp thuật.”

– Sau đây là truyền thuyết lưu hành rộng nhất liên quan đến
vị thần đầu tiên là ông tướng Tam Danh ; một người đàn bà ở làng Bảo Ngũ ( Vụ
Bản, Nam định) đã một lần sinh ra thay vì đứa con như người bình thường, lại
sinh ra 3 loại bao như hình cái túi, trong bao thứ nhất có một cái sừng, trong
bao thứ hai có một cái đầu ( sỏ) và trong bao thứ ba có một bó sắt. Hai vợ chồng
cả sợ đều đem chôn tất cả các vật dễ sợ này ở đầu làng, nhưng kể từ đó trở đi,
các ma quái đủ loại liền hiện ra mà không ai trừ khử nổi. Vậy mà, vào lúc đó
(dưới triều vua Hồng Đức (Lê Thánh Tôn) triều Lê, cả xứ đâu đâu cũng có giặc
cướp nổi lên, vua Lê liền ban chiếu cho tất cả yêu quái trong xứ Bảo Ngũ là vua
sẽ phong chức Đại Tướng Âm binh cho vị nào có thể dẹp hết các loại giặc cướp gây
rối trong nước.Tuy không bị tấn công lần nào, những bất ngờ các băng cướp đều bị
quét sạch. Như vậy nên vua Lê liền tấn phong cho ba vị yêu tinh thắng trận có
tên là Tam Danh Đại Tướng, tức là vị tướng lãnh âm binh có 3 tên : SỪNG, SỎ,
SẮT. Một ngôi đền được dựng lên để thờ cúng ba vị này và từ đó các pháp sư triệu
thỉnh tam vị coi như là sự tổ của họ.

Chúng ta nên ghi nhận thêm điều này, tuy thoáng qua, nhưng
rất đáng quan tâm là dù truyền thuyết và huyền thoại xác định từ nguyên thủy
thành ngữ Tam Danh chii định ba nhân cách riêng biệt, nhưng các tên gọi từ đó về
sau không còn được áp dụng, mấy khi mà chỉ định để nói riêng một vị thần duy
nhất. Có lẽ người ta còn muốn ghi nhớ lại thuở ban sơ cái kỉ niệm về một Bộ Tam
Thể Xưa, vì người ta còn đặt ra ba tên một lượt, rất phân biệt là
:

*BÀNH KIỀU

*BÀNH CHẤT

*BÀNH
CỨ

-Tục nói thành ngôn ngữ bình dân là
SỪNG , SỎ , SẮT

TÌM HIỂU VỀ
THẦN TAM DANH VÀ ĐỘC CƯỚC.

Tuy vậy,
trong phần lớn các lời thỉnh triệu, người ta vẫn gọi cả ba bằng một tên Tam Danh
và coi như chỉ có một vị thần mà thôi. Tại đây có một thí dụ lạ lùng về ma thuật
là các chữ tên. Giống như việc đặt tên cho một hiện tượng, là đủ cho nó có một
hiện hữu tại thân, còn đặt tên cho 3 vật khác nhau bằng một tên riêng thí dụ gom
cả ba vật về làm một, thực ra tên ấy vẫn là ba. Hiện tượng này trong tâm lý học
tôn giáo là tự nó cụ thể hoá bằng cảnh nào đó, trong cách người ta biểu hiện
thần Tam Danh.Người ta làm ra một bức tượng nhỏ, chỉ có một thân thể mà lại có 3
đầu, người ta thường gặp các tượng này trên các bàn thờ riêng biệt của các vị
pháp sư. Ta có thể đặt câu hỏi nguồn gốc của truyền thuyết mà tôi vừa kể do đâu
mà có, đây là kết quả các cuộc tìm tòi tra cứu của tôi. Tôi không dám cho đây là
điều khẳng định đúng : từ Tam Bành, trong tiếng Hán Việt có nghĩa là : các bản
năng xấu. Theo triết lý đạo giáo, tất cả nhân sinh đều chứa trong người ba loại
linh hồn là Tam Bành, nó không ngừng xui khiến con người cứ làm điều xấu xa tàn
ác trong mục đích duy nhất là sau đó nó kết tội con người ở tận thiên đình, dưới
điện Ngọc Hoàng, về các tội lỗi mà con người mắc phải. Có thể là học thuyết đạo
giáo của người Trung Hoa, khi mang nhập vào Việt Nam đã bị biến thể giống như
các học thuyết của Phật giáo và chính Tam Bành đã biến thành bộ Tam Thế hiện
nay. Điều này càng dễ hiểu cũng như các tên đặt của người Việt Nam cho ba dạng
linh hồn :SỪNG, SỎ, SẮT, có lẽ giống như tố cáo sự giống nhau về tinh thần, đạo
đức, với Tam Bành của người Trung Hoa.Sừng là sừng, còn Sỏ là đầu, những cả hai
có một ý nghĩa kép, tạo thành một thành ngữ kép : Sừng Sỏ có nghĩa là : cứng
đầu, ương ngạnh, giỏi chịu đựng.

Mặt
khác sát ( trong truyền thuyết,người ta kể tên sắt thay vì sát theo ý niệm của
Đạo Lão. Nhưng không có gì chứng mình rõ ràng là sự cái biển này chị xảy ra và
được chấp nhận về như cầu của vấn để tìm cho ra một nguyên nhân chính đáng để
thay đổi. Và vì thế người ta đã tạo ra một từ có vẽ gần giống với truyền thuyết,
theo đó các bao được sinh ra có chứa mỗi bao một vật) có nghĩa là giết, là cho
chết bằng gươm, đao, bằng sắt ( giết là điều xấu xa không tốt). Như vậy, ta thấy
cả ba đều gần gũi nhau qua định nghĩa chung của từ Bành :bản năng xấu.Điều này
cho chúng ta có quyền giả định từ Tam Bành hay Tam Danh của người Việt xưa( An
Nam) chẳng gì khác hơn là khái niệm nguyên thủy của Đạo giáo Trung Quốc đã bị
biến cải một cách sâu đậm.

Vị chủ sư
thứ hai của pháp thuật, theo bản thảo tìm được của tôi là thần Độc Cước ( một
chân). Ông nầy nguyên người làng Toàn Đông, huyện Bảo An, phủ Từ Sơn, tinh Bắc
Ninh. Cha ngài là Nguyên Lê vốn là một pháp sư lừng danh, không có còn trai nói
dõi, ông cầu nguyện đức Phật và nhiều quyền lực tôn giáo khác để can thiệp với
Ngọc Hoàng. Vị thần tối cao liền cho xuống trần một vị thần vào đầu thai trong
nhà và làm con của Nguyên Lê.

Người ta
đặt tên Ngài là Nguyên Độc, tới 10 tuổi, cậu bé Độc đã biết thành thạo về nghệ
thuật phù phép và có thể thực hiện được những gì cậu đã vì bốc đồng tình cờ mà
làm ra. Một ngày kia, cậu đánh trống và làm những động tác triệu thỉnh chung
chung, khiến động thấu đến thiên đình và vang động khắp bốn phương nhân
gian.Ngọc Hoàng không chịu nổi những chấn động quái gở như vậy, nên Ngài liền
phái xuống trần một vị “Chu Tử” (mặc quần áo đỏ) thuộc dạng một sĩ quan tùy viên
để đi lấy tin tức về sự náo động kia. Viên sĩ quan này, noi theo các tiếng động,
xuống tới nhà của Nguyên Lê và thay vì gặp ở đó như điều ông dự kiến là một đám
đông ồn ào, hỗn độn dữ dội, ông lại chỉ thấy có một mình cậu bé Nguyên Độc ở đó,
cậu lại đang bình thản ngủ vùi. Lợi dụng dịp may hiếm có, vị thần áo đỏ rút gươm
ra, chém một nhát, chặt đôi thân thể cậu bé, ông mang một phần thân thể về trình
Ngọc Hoàng. Sau đó ông Nguyên Lê vừa trở về nhà, nhìn thấy con bị chém đứt làm
hai, vô cùng hoảng hốt, ông ôm chầm phần còn lại của đứa con mà đi chôn. Sau 100
ngày, ông lao vào đủ các cuộc cúng tế, nguyện cầu và sử dụng phù chú, ông gặp
lại đứa con bị chém của mình.Cậu bé sống lại, lành hẳn các vết thương và còn
khỏe mạnh hơn cả trước kia. Cậu bé tìm cho mình những kiếm, gươm, cờ và gậy phép
và từ đó cậu có được các quyền lực phi thường. Danh tiếng của cậu liền được
truyền rao xa xa, nên từ đó cậu được tôn vinh là tổ sư vua la vị tổ bảo hộ cho
tất cả các pháp sư.

Việc thờ cúng các
vị thần này thật giản đơn và các nghi thức pháp thuật hiện tôi đang có trong tay
không khác mấy, vào chi tiết, với các lễ lộc phụng cúng dành cho các vị thần
này. Người thấy bùa phải ” cầu nguyện cả ngày lẫn đêm và dâng cùng lễ vật vào
những ngày mùng 1 và ngày 15( ngày rằm) của mỗi tháng” . Muốn cúng bái, mỗi pháp
sư đều có sẵn trong nhà một bàn thờ, thường thường ít trang hoàng diêm dúa, đặt
trong cái am nhỏ, cất riêng biệt. Trên bàn thờ có các hình vẽ và các tượng bằng
giấy ít khi làm bằng gỗ, của Phật, Ngọc Hoàng, Lão Quân, của Tam Danh và Độc
Cước. Các tượng này xếp hàng theo cấp bậc trên các bệ có độ cao thấp khác nhau,
theo thứ tự, như tôi vừa kể. Rồi tới các linh thần thứ cấp, như các Hộ Pháp, như
các vị Thiên Sứ giữ gìn bảo về pháp luật. Các vị này được giao trọng trách
truyền mệnh lệnh của chư thần. Trước bàn thờ, có các lư hương, các đỉnh trầm
hương và tất cả các phụ tùng thường dùng trong việc thờ cúng. Chính tại đây, ông
thầy bùa mỗi ngày đến cầu nguyện và làm bùa chú. Trên một chiếc bàn thấp hơn,
vào những ngày hiến tế, ông đặt các phẩm vật cúng : cơm, rượu, cau và trầu, gà,
hoa trái, bó vàng giấy và bạc giấy.,v.v… Các ngày cúng diễn ra vào các ngày
đầu tháng ( tuần trăng mới =30, mồng một hàng tháng) và ngày trăng tròn ( 15 mỗi
tháng âm lịch). Đây chính là những ngày nguy của người Việt xưa và nay vì là
ngày hàng tháng bà Nguyệt (trăng) kết duyên với mặt trời. Ngày mồng một đầu
tháng chính là ngày mặt trăng nhú ra khỏi các tia nắng tàn tạ của mặt trời lặn,
và mặt nguyệt mới nhận được nguyên lý sáng đầu tiên để lớn dần lên tới ngày 15
rồi giảm bớt đi vào cuối tháng và đuoc sáng trở lại vào tháng kế tiếp.Như vậy,
mặt trăng trở thành biểu tượng của nguyên lý âm và từ đấy, cùng chia sẻ với nữ
giới ảnh hưởng mầu nhiệm của nguyên lý âm, mà người ta gán hẳn cho vầng nguyệt.
Mặt khác, mặt trăng như vậy đương nhiên được mời gọi đóng vai trò trọng yếu
trong pháp thuật mà các lễ tục thường thường được thực hiện về đêm, vào lúc
trăng vừa xuất hiện. Chính vì các lý do này mà những ngày 1 và 15 trong tháng âm
lịch đều đặc biệt được chỉ định để tổ chức các cuộc cúng kiến dành cho các Thánh
tổ của phù chú.

TÌM HIỂU VỀ CÁC VỊ THỦY TỔ CỦA BÙA CHÚ.

Một vị thần rất được trọng vọng trong ngành pháp thuật Việt
Nam là thần Huyền Đàn (1). Huyền Đàn chính là một tướng lãnh có nguồn gốc từ
Trung Hoa. Người Việt vẫn thích cầu Ngài như một người đồng hương của họ.Họ cho
Huyền Đàn sinh ra ở Bắc Việt dưới triều vua Đinh Tiên Hoàng, triều đại nhà Đinh
(968 sau TC). Thần có tất cả những bí mặt của thiên nhiên có huyền năng thắng
thiên và độn thổ, cởi trên lưng hắc hổ. Thần có một thanh gươm thần, một sợi dây
mầu nhiệm và một cây đũa bói toán nên tất cả mọi sự đối với Ngài việc gì cũng
làm được. Với tư cách là một tướng lãnh chỉ huy, Ngài tham gia vào nhiều cuộc
chiến và luôn luôn chiến thắng (2). Sau khi Ngài chết, Ngọc Hoàng Thượng Đế đặt
dưới quyền Ngài tất cả 12 vị tướng lĩnh của thiên đỉnh. Các pháp sư sử dụng
nhiều nhat vị thần nầy.

Huyền Đàn không
phải là nhân vật lịch sử độc nhất đã được tôn vinh thành một đấng thần linh
trong nền phù chú Việt. Còn có một vị khác được nhiều người biết hơn là : Lão Tử
hay Lão Quân, như tiếng Việt goi Ngài. Ở đây, việc thờ cúng dành cho các đại
linh hồn của những đại nhân vật lại đuoc biến đổi khá sâu sắc nên dễ khiến ta
hiểu lầm.Tín ngưỡng dân gian đã có sẵn truyền thuyết rất nổi danh trong lịch sử,
tạo cho mỗi vị thần thánh một thứ nửa thần thánh, nửa phàm nhân có được những
quyền lực siêu nhiên.

Lão Quân theo
tầng lớp bình dân người Việt, sinh ra đã có tóc bạc, có ba lỗ tai dài, mỗi lỗ có
ba ống dẫn thanh, có đôi mắt và miệng vuông , mũi tạc bằng hai chiếc xương , râu
dài, trán rộng và răng thưa. Mẹ Ngài mang thai 81 năm và sinh Ngài ra ở nách.Lão
Quân hiện nay là một trong ba vị thủ lĩnh của học thuyết qua đó có pháp sư
thường vẫn cầu nguyện. Sau đây là một trong những lời cầu nguyện người ta dâng
lên Lão Quân khi khai lễ : ” Sự ra đời của Ngài thật mầu nhiệm, nên người ta tôn
vinh Ngài là Thánh. Ngài bước vào đời bằng nách trái của mẹ Ngài, dưới một cội
đào đang được trổ hoa trong vườn. Chính vì vậy, người ta đã đặt cho Ngài tên là
Huyền Lý, nhưng tên thật của Ngài là Thái Bạch và bí danh của Ngài là Lão Đam,
Ngài đội một chiếc mũ có bao phủ trăm đóa hoa vàng y, và Ngài có khả năng nguyền
rủa bọn tà ma. Ngài có thể tặng cho bọn hữu tử 100 thứ bệnh dữ dội và Ngài biết
nghệ thuật tạo ra Tam Độn Phản Ác (3). Tín đồ của Ngài cầu khẩn xin Ngài giáng
trần để chứng kiến cuộc cúng tế này”. Có thể có kẻ cho rằng thật bất ngờ việc
thờ cúng dành cho một đại triết nhân đời thường với Khổng Phu Tử lại thoái hóa
trở thành một hệ thống thực hành bùa chú như Đạo Lão hiện nay, đã biết rõ nguyên
lý lớn của ma thuật chúng ta sẽ hiểu dễ dàng hơn sự cải biến
này

Học thuyết của Lão Tử, gọi là đạo,
từ đó phát sinh Đạo Lão, có nét đặc trưng là do hoc thuyết đó thừa nhận sự tồn
tại của một nguyên lý đầu tiên tức là đạo. Từ đạo toát ra tất cả mọi sự hiện hữu
trong thiên nhiên.Đạo được nhà hiền triết bên Trung Hoa định nghĩa : Là nguyên
lý cao cả của cuộc sinh tồn, là sinh lực và là lúc sáng tạo, là nguyên lý chung
của vũ trụ. Không có vật gì mà đạo không thấm nhuần, đạo là nguyên nhân của sự
hiện hữu, là nguyên lý làm phát sinh mọi sinh linh. Đạo là cái mà cả trời và đất
đều rút ra được tinh chất của chính mình. Đạo là lực bất phân chia, toàn năng,
toàn thiện, có trước cả trời lẫn đất, vô dạng , vô danh, vô thân, thực hiện đơn
độc, bất biến, chu tuần khắp nơi vĩnh cửu (4). trong sách đạo đức kinh ta còn
đọc được :

” Đạo sinh nhất, nhất sinh
nhị, nhi sinh tam, và tam sinh ra vạn vật ” một nhà bình luận người Trung Hoa
giải thích : ” cái một tiên thiên chia ra thành 2 nguyên lý : dương (đực) và âm
(cái), rồi cả 2 nguyên lý kết hợp lại từ đó có thái hòa trong vũ trụ
”. 

Như vậy, vũ trụ luận của Đạo Lão
gần gũi liên hệ tới phần vũ trụ luận mà người Việt thường hay gọi là cái Tinh.
Như vậy, Đạo gần gũi với cái Tinh và ta có thể tự hỏi phải chăng ở đây đã có sẵn
và cùng một thứ khái niệm được trình bày diễn tả thành hai ngôn từ khác nhau? Dù
sao, cách định nghĩa của hai phia cũng trùng hợp với nhau một cách lạ thường và
chúng ta có thể tự giải thích cho riêng mình Đạo chính là Tinh và hai cái đã có
thể trùng hợp với nhau bằng một nguyên lý lớn về ma thuật và học thuyết triết
học lấy đó làm đối tượng đã trở thành một thứ kinh thánh cho các nhà phù thủy
Trung Hoa và người Việt Nam.

Dù sao
cũng không thể bảo rằng việc thờ phụng Lão Tử là hoàn toàn thuộc về ma thuật.
Thật vậy, viec thờ phụng này đụng chạm tới việc tôn thờ các linh thần, đã bị
biến cải bằng cách nào đó. Như tôi đã nói ở trên kia, tất cả tính cách mềm dẻo
và vô cơ của ma thuật có khuynh hướng tích tụ lại, cố định lại, và tự tổ chức
lại để tiến tới thành những hệ thống tôn giao đích thực.

* (1) Huyền = đen, sâu. Đàn = mô đất cao, nơi cúng kiến, tế
lễ. Sách BÙA CHÚ ĐẠI TOÀN viết về Huyền Đàn như được giao cho trách nhiệm điều
khiển một hội đồng tư vấn ở Thiên Cung, hội đồng này nhóm họp ở một nơi gọi là
Huyền Đàn = mô đất cao màu đen.

* (2)
Cần chú ý rằng trong thời gian khá lâu, người Việt đã coi nghệ thuật quân sự như
một thứ nghệ thuật chủ yếu có tính ma thuật. Các tướng lĩnh trước khi ra trận,
không chỉ cúng bái tế lễ để tạo lợi thế cho mình về phần vận mệnh của binh khí,
mà còn lao vào chống giặc bằng những cách thư phù nhằm mục đích tiêu diệt địch
hay loại địch ra khỏi vòng chiến đấu, ngay trước khi lâm chiến. Người ta vẫn còn
tìm thấy trong tay các vị thầy pháp những tác phẩm về phù chú quân sự, trong đó
có các biện pháp để chiến thắng đều được nghiên cứu. Ta sẽ gặp trong đó những
lệnh hành quân được định danh là trận Bạch Hổ, trận Phi Xà, v.v…Chính tôi đã
từng chứng kiến một trong những kỳ công được thực hành dựa theo truyền thống
quân sự này vào lễ hội tại làng Phù Đổng ( thuộc tỉnh Bắc
Ninh).

* (3) Tam Độn : Ba phép độn, còn
gọi là : phép độn, xem độn, đánh độn, cách bói độn, thực hiện bằng cách bấm đếm
các đốt ngón tay. Phản ác, ma thuật qua đó các pháp sư đốt nhà, hay trộm lấy vật
gì họ thích, bằng cách sai khiến con bù nhìn gọi là con
môi.

* (4) Đạo đức kinh -trương XXV.
Bản dịch của L.de Rosny. Dịch giả coi Đạo định nghĩa như vậy chính là trời ( Đạo
giáo trang 95) . Tuy vậy ở trang 97, ông thừa nhận ý tưởng Thượng Đế này được
phát triển dưới dạng ” Thần nhân đồng nhất thể ” ( Anthropomorphisme) để loại
trừ tất cả ý kiến.

CÁC NGHI THỨC PHÙ CHÚ.

Từ toàn bộ các khái niệm và nghi thức về phù chú mà ít nhiều
chúng ta đã biết, có nhiều điều bó buộc rõ rệt và nhiều phương cách hành xử cần
tôn trọng thật chặt chẽ. dù người ta muốn phòng vệ chống lại những ảnh hưởng xấu
hay người ta tìm cách chế ngự để phục vụ cho mình, hoặc biến các ảnh hưởng khác
thuận lợi vì lợi ích của mình.Nhiều nghi thức đã thành những quy pháp hành xử,
có thể xếp thành hai loại.

1. Các lễ
nghi cấm chị hay cầu đảo phép thuật thụ động

2. Các lễ nghi chủ động hay tế nhân độ thế, tức là các lễ
nghi trừ yếm

Cả hai loại nghi thức này,
dẫu có khác nhau, đều có tính chung. Dù là nghi thức nào cũng đều có tôn chỉ
nhầm vào nội dung phù phép. Ở đấy, quy tắc tổng hòa chung là TINH vẫn đang hoạt
động và tùy theo trường hợp sẽ diễn ra cách hành lễ thế nào để tiếp cận hãy để
cách ly cái TINH ấy. Hơn nữa, tất cả mọi nghi thức không hề có ngoại lệ đều được
chế ngự hay lãnh đạo bởi một ý tưởng chuyên biệt thần bí nên cần ý thức về một
thế giới đặc biệt siêu hình rất nguy hiểm khi tiếp xúc với thế giới ấy. Và chính
vì tính cách đặc biệt này, các nghi thức cầu đảo hay trừ yếm đều liên kết chặt
chẽ với nhau. Không chỉ có nghi thức nọ mà không có nghi thức kia. Và không bao
giờ hai nghi thức ấy tách rời nhau. Chúng gắn bó với nhau như bóng với hình. Các
sự kiêng cữ và cấm kỵ có tính nghi thức như : nhịn đói, trong sạch về thể xác,
v.v…chỉ có thể được kết hợp với các nghi thức chủ động, tức là nghi thức trừ
yếm để tế nhân độ thế muốn cho hiệu năng đạt càng cao, người hành lễ phải tự chủ
động khép mình vào các điều cấm kỵ càng nhiều. Đây chỉ là biện pháp chuẩn bị
giúp cho vị pháp sự tiếp xúc với thế giới huyền linh mà khỏi sợ nguy hiểm. Nếu
không cần tiếp xúc với thế giới này và đi vào thế giới siêu linh thì các biện
pháp cữ kiêng không còn ích lợi gì nữa.

Dù vậy, ta cũng cần thấy rõ sự phân biệt hai thứ nghi thức
khác nhau giữa pháp thuật tích cực ( chủ động ) và pháp thuật tiêu cực ( thụ
động ) thực ra không phù hợp với thực tế các sự việc. Tôi chỉ bàn tới các vấn đề
này là để cho phần trình bày sau đây thêm sáng sủa và dễ dàng hơn
thôi. 

Trong cùng mục đích muốn, chúng
ta trước hết bày một số phụ tùng của vị pháp sư ( thầy) : dụng cụ, thuốc, bùa,
v.v… và nên nghiên cứu thêm một số nghi thức sơ đẳng : vật cầm tay , bộ gõ
được sử dụng thường nhất, coi như là những vật phụ tùng bổ sung cho các nghi lễ
phức tạp.

(I). Hành trang của vị pháp
sư không phức tạp lắm, gồm có :

1/
Những lá cờ ngũ sắc : gọi là cờ ngũ hành dùng để xua đuổi tà ma khi cần làm phép
cho một người bị quỷ ám hoặc khi cần sử dụng một tay đồng
cốt.

2/ Những cây kiếm gỗ cùng roi ,
gậy, roi mây, đủ cỡ dùng để đánh hoặc trục xuất những con
tà.

3/ Một số loại các vật gây âm thanh
: mỏ gỗ, thanh la, não bạc bằng kim loại, có mục đích làm cho các con tà sợ phải
dang ra.

Bộ đồ tế nhuyễn này như ta
thấy , toàn có tính cách phòng vệ, người ta còn giả định nhiều phương tiện hành
động khác trong số đó có các lá bùa ếm chiếm vị trí quan trọng
nhất.

Những loại bùa, phần lớn bằng
giấy, có nhiều màu khác nhau :

–
Trắng

– Đỏ

– Vàng

Tùy theo
trường hợp sử dụng. Trên các tờ giấy này, người phù thủy vẽ lên những chữ đặc
biệt, chữ Hán, thường được biến dạng và cách điệu, tùy theo các quy ước riêng ,
hoặc là hình mặt người , đầu, mình thú dưới dạng hoàn toàn tượng trưng, chỉ gợi
lại những hình ảnh hay những đường nét tiêu biểu thật xa xôi hay chỉ na ná với
sự thật mà họ muốn diễn tả. Những sự biến dạng cố ý này chẳng có mục đích nào
khác hơn là đáp ứng được yêu cầu và tính chất thiết yếu của bùa chú, nói lên
được nét riêng tư của trường phái và tôn chỉ pháp thuật, nên lúc nào cũng có vẽ
bí ẩn, huyền hoặc mà ý nghĩa đích thực của nó đã thoát khỏi sự tầm thường và
thông tục.

Muốn làm bùa, phải có những
quy cách chính xác, cần được tôn trọng kỹ lưỡng để không làm mất tính linh
nghiệm của bùa. Trước hết có những quy cách để định hướng lá bùa. Khi vẽ bùa cần
nên đứng xoay mặt về hướng tây vào tháng 1, tháng 5 và tháng 9, xoay mặt về
hướng nam vào những tháng 2, 6, 10, xoay về hướng đông các tháng 3, 7, 11. Và
xoay về hướng bắc các tháng 4, 8, 12.

Cần xem kỹ mối tương quan giữa các mùa tiết, các tháng với
bảng phân loại ngũ hành mà người Việt Nam ta đã rất quen thuộc và biết rõ tác
dụng của từng phương hướng vào các giai đoạn, thời tiết trong năm. Do đó ta có
các hướng giờ thuận hay không thuận và anh hưởng của các phương hướng tác động
lên sự cát hung, tương đương với các mùa, các giai đoạn thời gian, v.v…Vị pháp
sư khi về bùa, nên định ra được hướng nào có gió thuận và đưa tới điều cát
tường, gọi là hương sinh khí ( luồng gió mang sự sống ) để xoay về hướng đó.
Đương nhiên, như các nguyên tắc đã nêu, sự định hướng này cần thay đổi theo từng
lúc trong năm và theo vị trí mình đang đứng.

Như trên, tôi đã nhắc đến cái Tinh. Vậy cái Tinh là gì ta
thử tìm hiểu :

Nếu, tới đây, chúng ta
thấy cái Tinh tác động lên sự vật hay lên các sinh vật như một thứ dòng chảy vô
ngã, thì ta cũng không nên quên rằng Tinh cũng có những dạng nhân linh đối với
các bản thể anh linh ( những người khuất mày, khuất mặt = linh hồn ). Trong
những điều kiện mới này, các hành động của Tinh không còn giống như trước
nữa.

Trong quan niệm đầu tiên, Tinh là
thành tố có nhiều đặc tính và đức tính của cả vật thể lẫn sinh thể. Tinh hành
động theo những quy luật nhất định. Những ai biết sử dụng sức mạnh mù quáng này
đều có thể điều tiết các lực ấy vào luồng, điều khiển chúng về hướng này hay
hướng khác, khiến chúng sinh sản ra lực theo ý riêng của mình và có hiệu quả lợi
hay hại tuỳ ý.

Với các linh hồn, Tinh
không còn dễ vận dụng như vậy nữa. Các bản thể nhân sinh đã giải phóng cho Tinh
đều có nghị lực riêng. Nghị lực này có thể đối chọi với nghị lực của con
người.

Từ đó cho các thầy phù thuỷ có
nhiều quy pháp điều hành ; và điều kiện đầu tiên để khám phá ra các quy pháp đó
và áp dụng vào theo đúng chủ đích là phải biết dùng các linh hồn đó thế nào, bản
chất của hồn, hồn tụ ở đâu, thường thường hồn xuất hiện ra
sao? 

BẢN CHẤT CỦA HỒN ? Chúng ta đã
biết bản chất này qua định nghĩa bởi vì chúng ta biết rằng Hồn là một phần của
Linh Hồn tổng thể: tức Thần hay Quỷ, là những bản thế tế vi , ở mức độ vật thể
có chừng mực, đa số vô hình, nhưng chúng lại biểu hiện sự hiện hữu của chúng qua
các hành vi. Ta nên thêm vào. Vì dưới dạng sinh linh hữu ngã, chúng vẫn có một ý
chí, thường thường là ham hố và đua đòi, nhu cầu, dục tính, giống như con người.
Họ cũng có tâm lý mà chúng ta cần nghiên cứu ngang tầm như -nếu ta có thể gọi –
” tâm lý của linh hồn. ” 

Một đoạn
trong Trung Dung của Khổng Tử cho chúng ta cách mô tả rất chính xác về ý tưởng
mà người Hoa cũng như người Việt gán cho linh hồn nói chung : Khổng Tử nói : Mọi
năng lực tinh vi của Trời Đất đều lớn lao và sâu kín. Người ta tìm cách nhận
thức các lực ấy, nhưng không ai nhìn thấy chúng đâu. Người ta tìm cách lắng nghe
nhưng vẫn không ai nghe thấy chúng. Được coi như bản thể của sự vật, chúng không
bao giờ tách rời khỏi sự vật …Đây chính là một Đại Dương mênh mông đầy sự
thông minh tinh tế, chúng ở khắp nơi, bên trên chúng ta, bên tả, bên hữu chúng
ta, và bao vây chúng ta khắp nơi.

KINH
THI viết :

“Linh hồn đến hay đi đều
không xác định.Dù quá tinh tế và vô hình, linh hồn vẫn biểu hiện dưới dạng nhân
thân của bản thể, bản thể của hồn là bản thể hiện thực, thật, hồn không thể biểu
hiện dưới dạng nào khác được.”

Chúng ta
thấy lại ở đây cái Tinh Khí mà chúng ta đã lấy làm nguồn gốc của khái niệm về
linh hồn. Cái bản thể này nếu không có nó sẽ không có gì bieu hiện ra sự hiện
hữu của nó. Đó là cái dòng chảy gắn bó với mọi vật thể mà sự có mặt và hành động
của nó đều phải khái quát. giống như dòng chảy linh hồn đều không thể sờ mó được
mà chỉ gần như phi vật thể. Vì vậy ý kiến ta có về nó thật hết sức mơ
hồ.

Ông Cadiere viết : ” Đó là những âm
vang của tiếng nói con người trong đêm tối, trên bờ cát, những hình dạng ly kỳ
hiện ra trong cảnh nửa sáng nửa tối ; đó là tiếng sóng vỗ rì rào trên lớp sỏi ;
là bóng cây cổ thụ bên đường ; là tiếng rì rào của gió trong cành cây.” Như
chúng ta đã thấy trước đây, những Ma Trơi là các ánh lửa bay chập chờn ; Ma Xó
xuất hiện như các bóng tối lướt qua ; Ma Mọi gây tiếng động giống như cơn gió
lốc, nhiều ma khác để lại sau nó những đám mây bụi mịt mù. Chúng ta luôn luôn
thấy xuất hiện cái ý tưởng về khí, hơi, gió có sức gây nhiều hiệu quả. Một ý
tưởng thống quát toàn sự vật, trong đó Tinh Khí được định
hình. 

Giống như Tinh Khí các hồn ma dù
có thuộc tính loãng cũng đều có tính cách vật thể có mức độ. ( tức thuộc về vật
chất phần nào ). Người ta có thể nắm bắt chúng như nắm bắt các vật thể
cứng.

Chúng ta đã từng thấy muốn chận
bắt những con Ma Đậu, người ta chặn một tấm lưới quanh chiếc nôi của đứa bé
ốm.

NGHI THỨC BÙA CHÚ.

Ở
miền nam người ta cắm vào mồ một con ma ác của một người xa là bằng một cây đinh
hay một thanh sắt cắm lên mộ ở vị trí đầu nằm của người chết. Khi một bệnh nhân
bị ma am, vị pháp sư đưa cho anh ta một hình nhân tiêu biểu cho con quỷ nhập
thân, để bắt quỷ phải chịu khuất phục và bị nhốt dưới một cái chén úp. Dưới buổi
chiều, khi trời gần tối, gia đình người bệnh phải đem chiếc hình nhơn ra và bỏ
vào cối giả 100 chày. Trong một số trường hợp bị ma ám, chẳng hạn, nếu cả hai vợ
chồng đều bị hiếm muộn, không sinh con được do nhiều hồn ma nhập vào, thì vị
pháp sư yêu cầu một số vị thần nào đó chặn lưới khắp nơi để chận bắt và khai trừ
các tên ôn hoàng. Khi có kẻ nào chết vì Hung Thần, thì nên theo cách sau đây,
giải thoát cho thi hài khỏi bị ma quậy phá ; người ta làm một lá bùa bằng giấy,
trên đó có viết tên vị hung thần và người ta đặt bên trong tờ giấy xếp 100 cây
kim dành để giữ lấy hồn ma. Hơn nữa, người pháp sư còn đọc câu thiệu sau đây : ”
Cầu Đại Soái thiên Quân bắt giữ Thần Đại Tướng Địa Phủ trói chúng lại và các
Đương Niên đóng gông chúng.”

Nếu các
loài ma, ở mức độ nào đó có bản chật vật thể, điều này do các con ma thường hiện
ra một cách hiện thực ; chúng sẽ biểu hiện khác đi vì ý niệm về hồn chỉ được xem
xét theo một quan điểm đặc biệt, nên sự lý giải chính là nguyên nhân nhân cách
hoá các hiện tượng ; vì bất cứ hiện tượng nào cũng tác động lên giác quan chúng
ta. Một người sinh trưởng trong Thung Lũng Nguồn Sơn kể lại với thầy tôi rằng :
” Một lần tôi nhìn thấy con Ma Xó. Tôi đi dài theo con đường cái quan vào lúc
trời chạng vạng. Thình lình tôi nghe phía sau lưng tôi giống như có một bầy heo
con chạy ào ào vào hàng rào. Tôi tìm xem việc gì đã xảy ra …. Thình lình tôi
thấy ở ngay giữa đường một đống đen khổng lồ to gần bằng chiếc xe cần xé này…
rồi tôi nghe như một tiếng gầm gừ lớn. Rồi như tiếng ken két của những thân tre
nghiến vào nhau…” Các con ma cũng có thể bắt láy bạn, vật bạn xuống đất, đỡ
bạn lên, và chống cự lại bạn v.v…

Những con ma như vậy gần giống như những người sống. Sau này
ta sẽ gặp. Nó không thể khác hơn. Trong khi người ta đã ban bố một nhân cách cá
nhân khá rõ nét cho một bản thể anh linh ta cũng nên trình bày nó bàng cách nào
và ở quan điểm này trí tưởng tượng của con người thật ngắn ngủi, nó không thể
vượt qua được cái vòng lẩn quẩn của thế giới tri giác ; và đương nhiên nó phải
chịu số phận làm người hay làm thú…ít nhiều kỳ quặc, nhưng luôn luôn không
nhiều thì ít, nó vẫn hiện thực vì vậy ta phải hình dung được các linh
hồn.

Giống như mọi sự vật ( không nên
quên rằng đối với người Việt nói riêng và Phuơng Động nói chung, tất cả mọi sự
vật đều có sự sống ). Chia làm hai giới : Dương và Âm. Đại khí của vũ trụ tác
thành hai nguyên lý đối lập, nguyên lý Dương và nguyên lý
Âm.

Quỷ Thần cũng vậy, Quỷ hay Thần đều
tuỳ thuộc vào sự biểu hiện của nguyen ly Âm hay Dương. Thần thuộc Dương con Quỷ
thuộc Âm. Như vậy ta thấy cách phân chia này cũng rất logic : linh hồn của mỗi
phạm trù đều tuỳ thuộc vào hai giới tính âm dương cả. Những thứ con tinh hay yêu
tinh đều thuộc âm, chúng hiện ra trong giấc mơ dưới dạng phụ nữ. Có khi rất xấu
xí, có khi rất đẹp. Một loại hồn ma khác cũng thuộc âm được gọi là Chư Vị, họ là
các tiên nữ sống trong rừng, lùm bụi, cây cối, núi non. Còn có thêm 12 Bà Mụ bảo
trợ các trẻ sơ sinh ; những cô công chúa của Tam Thế Giới ( Tam Thế là : thượng,
trung, hạ …) 

Giống người sống, cac
hồn ma cũng có những nhu cầu như con người. Họ cũng ăn, mặc và cần nhà cửa, có
nô tì v.v… Người ta dâng cúng cho họ những lễ vật gồm có cơm, gà, vịt, thịt
nướng, trái cây, trầu, cau, rượu. Người ta chưng hoa và đốt hương, cúng vàng,
bạc, kể cả các tiền đồng hiện đại….bằng giấy thường. Trong sách nghi thức thờ
Tam Phủ có diễn tả như sau :

” Gia đình
một cô gái bị bệnh có mời ba Phù Thủy tới. Bà này báo trước là có mời thêm một
số chư thần văn võ về dự. Bà yêu cầu các đại lý trần thế của bà phải lưu ý. Các
vị đại biểu này trình bày rõ họ đã được giao nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe người
trong gia đình. Kẻ nào không cúng kiến đầy đủ lễ vật, thì khong được các ngài
phù hộ. Do đó họ yêu cầu Bà Thủy gieo cho họ quyền sửa trị tất cả những kẻ nào
chưa tôn kính bà thật lòng. Họ phải cúng bái chư thần, và Chư Vị sẽ ở lại trong
đền đài của họ để cho mọi người sống được bình an. “

Những linh hồn không có chung sở thích và các sách lễ nghi
lại có nhiều chỉ dẫn tỉ mỉ như : Hồn nào thích cá chép, hồn nào thích lươn, hồn
thì ưa thịt chó, mà chó thì phải có màu nào, màu nào cần cho vị nào. Hồn Trùng
Tang ăn thịt gà, Hồn Thiên Cẩu ăn thịt sống, vì chó thích thịt sống ; Thần Cấp
Ước Ương Sát thích nhất là cái đầu heo v.v… Phẩm vật cúng cho Hưng Đạo hay các
vị dưới quyền của ngài phải không cúng thịt. Các Chư Vị đòi người ta đem vào đền
quần áo, nón, giầy, bằng giấy v.v… bởi vì các bà, bà nào cũng thích chưng diện
( Chư Vị = phái nữ ).

Và các hồn ma
cũng mặc quần áo. Vào ngày đầu năm người ta thay đổi y trang trong tủ quần áo
của chư thần. Đối với các Thần Táo, người ta cúng mão. Đối với các Đương Niên (
lính ) phải cúng cả một lô đủ loại quần áo có bán ở chợ, ” bộ mũ” gồm có một
cái mũ, một áo dài và một quần dài. Chư Vị vốn khó tính, muốn các vị hài lòng,
người ta dâng các cô những hộp nữ trang, đồ trang điểm, quạt và gương tay v.v…
Khi muốn trình bày vị nào, phải luôn luôn cho thần mặc phẩm phục đội mũ bình
thiên tay cầm hốt ngà. Và có lúc thần chỉ có tấm bài vị thì bài vị phải được phủ
chiếc áo dài hay tấm lụa màu, bên trên đội chiếc mũ trang trí lộng lẫy bằng vàng
hay bạc. Để về trời các linh hồn đều có xe hay vật cởi. Một số, như các thần
bếp, dùng cá chép hay cua. Nhiều thần khác dùng ngựa voi, ở nhiều đền miếu người
ta gặp các tượng thú bằng đá hay bằng gỗ sơn. Thủy thần có vật cởi là rắn 3 đầu
goi la con Lốt. Trước nhiều bài vị của thần làng xã còn thờ một chiếc tam bản
sơn đỏ, có đầu rồng thép vàng gọi là ” Thuyền Rồng” dùng để chở ”Ông Thần”
lên thiên giới. Đôi khi còn thấy những chiec cáng, hay kiệu. Các ngai thờ đặt
trên những chiếc xe tay v.v… đó là để cho các hồn thieng sử dụng khi di
chuyển.

Người thầy bùa chuyên nghiệp
biết sử dụng mọi chung loại linh hồn của người chết, các linh hồn lang thang,
đầu ghênh cuối bãi để yểm trợ ông trong các cuộc trấn yếm, phù phép.Sau đây là
điều ghi chép trong cẩm nang pháp thuật BÙA CHÚ ĐẠI TOÀN : ” Việc chiêu tập vong
hồn chỉ có thể thực hiện trong các điều kiện phiếm định. Vào một ngày tháng tốt
nào đó, người ta phải tổ chức một cuộc lễ chuẩn bị bằng cách cầu khẩn và dâng
hiến lễ vật. Rồi vị pháp sư đi ra một nơi vắng vẽ, thường thường là nơi các
nghĩa địa, liên tiếp trong 100 đêm liền, vào giữa đêm hoặc 2,3 giờ khuya, lúc
mọi vật đều im ắng, thanh tịnh, côn trùng và chim chóc đều im hơi lặng tiếng,
khi gà chưa gáy, chó hết sủa.Vị pháp sư liền thấy xuất hiện những con đom đóm,
đó là những vong hồn phiêu bạc sắp trở thành âm binh của ông. Ông đặt tên riêng
cho từng âm binh à ban bố chức tước cho chúng, rồi ông bắt chúng biểu diễn quyền
lực riêng của từng đứa, chẳng hạn như chúng phải làm đau hay chửa lành bệnh cho
người nào đó. Khi hết 100 ngày chiêu binh, nếu các cuộc cúng bái đều hoàn thành
mỹ mãn, pháp sư triệu tập các âm binh lại ở một ngôi đền hay miễu, mà ông đã dọn
lên, dành cho công cuộc làm phép của ông. Nhiều lễ vật bày ra trên bàn thờ, và
ông thầy bùa gọi từng vong hồn lại, mỗi vong ông đã đặt cho một tên riêng, ông
mới chỉ định cho từng tên mỗi nhiệm vụ và công tác mà chúng phải thi hành. Có
một số âm binh được dùng riêng trong công tác phục vụ ngôi đền nên ở lại ngôi
đền thuong xuyên. Kể từ đấy, tất cả các linh hồn đều đáp ứng lại lời kêu gọi của
Thầy pháp và thực hiện công việc do ông chỉ định.

Các vong hồn khác đều là ma. Từ này có ý nghĩa cụ thể là :
xác chết (cadavre), nhưng từ này đã biến nghĩa và trở thành : kẻ trở về, hồn ma,
sau đó lại có nghĩa : hồn gieo họa (esprit malfaisaut), quỷ (demon). Tôi sẽ minh
họa thêm các ý nghĩa này bằng cách ghi vào đây một trích đoạn trong một bài
nghiên cứu đặc sắc của hòa thượng THÍCH VIÊN MINH ( ông ở Thung Lũng Nguồn Sơn,
tỉnh Quảng Bình, Miền Trung) :

” Có rất
nhiều loại ma, nhưng tất cả đều có điểm chung này là chúng đeu gây điều xấu cho
con người , hoặc tối thiểu chung tìm cách làm cho người ta
sợ.

-Ma Trơi, còn gọi là ma lem, là các
đốm lửa lập lòe sáng và bay vất vưởng trong màn đêm, trên những cánh đồng ngập
nước.

-Ma Le là những con ma lè lưỡi :
người ta kể chuyện có một người hiện ra và đến gợi chuyện với bạn, rồi cùng đi
cùng đường với bạn. Đến lúc nào đó, anh ta hoi xin bạn một miếng trầu cau, bạn
sẵn lòng trao cho anh ta miếng trầu. Nhưng, thay vì nhận trầu, hắn lại lè lưỡi
ra, lưỡi cứ dài ra dài ra mãi tới đất, để liếm lấy miếng
trầu.

-Ma Loạn : là đám ma đông người
chạy dài theo các con đường làng thành bầy trong lúc có dịch tể trong làng,
người ta không nhìn thấy chúng, nhưng ban đêm người ta nghe thấy chúng lao xao :
vào nhà nó đi, hoặc vào nhà nào khác? ( chúng kêu nói với nhau và sáng hôm sau
người ta phát hiện trong mỗi nhà chúng vào, đều có người mắc
bệnh.) 

-Ma Cụt Trốc- túc ma cụt đầu-
ma không có đầu là hồn ma của những phạm nhân bị xử trảm. Người ta không thể
nhìn thấy họ, nhưng người ta biết khi có họ đi qua, nếu ma này đi ngang qua cách
đồng lúa, các giẻ lúa liền khô héo ngay, nếu họ đi ngang qua nơi phơi lúa, tất
cả hạt lúa đều khô cả. Đôi khi các ma để lại phía sau chúng những cơn gió lốc
xoáy tròn đầy bụi cát.

-Ma Rà: ở dưới
lòng sông, dưới nước hoặc đáy ao, đầm, đôi khi có đứa chăn trâu tới chơi bên rìa
các hố sâu mà người ta gặp ở giữa đồng lúa, nó trượt chân té xuống hố và bị chết
đuối . Đó là ma rà đã bắt nó đi.

-Một
khách lữ hành qua sông bằng đò, trên đường đi ông ta lở làm rơi túi xách, ông ta
cúi xuống nhặt lên, nhưng mất đà, ông ta té tòm xuống nước. Cô gái chèo đò đang
đứng chèo ở phía sau, không kịp giữ thuyền lại nên ông khách đó bị chết đuối.
Người ta bảo; đó cũng là ma ra bắt. (1)

– Ma Xó ở trên mặt đất, nhưng trong các hốc tối tăm và khuất
vắng. Bóng tối xuống là ma xó hiện ra, nhiều lúc chúng hiện trên các cồn đảo
giữa các sông lớn. Ban đêm người ta nhìn thấy chúng đi qua đi lại, một đứa, hai
đứa, rồi ba đứa,…chúng đi theo nhau, không nói với nhau lời nào. Người ta lại
gần nếu, có ai can đảm dám lại gần, rồi không nhìn thấy gì cả. Hoặc một ông câu
chèo ngang qua, đi câu cua bạn đêm hoặc bỏ lưới, sẽ nghe ở xa xa như có tiếng
người nói chuyện xì xào, nhưng không ai nghe được chúng nói gì với nhau. Người
ta càng tới gần, tiếng nói càng lùi ra xa. Cuối cùng tiếng nói im hẳn trong cảnh
thanh vắng tĩnh mịch của đêm khuya và trong tiếng sóng vỗ rì rào. Đó chính là ma
xó nhát họ. “

Ở Miền Bắc, ma xó ( xó là
góc, hốc) đáp ứng nhiều với truyền thuyết và tên gọi của nó. Những con quỷ nấp
trong bóng tối, các góc, các xó nhà. Tín ngưỡng này rất phổ biến trong dân gian.
Người ta không bao giờ nên để chổi quét nhà trong các xó tối vì ma xó sẽ nhập
vào chổi và nhập vào thân thể của người dùng chổi. Người Việt cho rằng ma xó ở
đồng bằng Miền Bắc thường ở trên miền thượng du. Đó là những con ma con gái mà
thi hài của họ đã bị chôn trong một góc nhà. Khi các kẽ trộm lẽn vào nhà, họ
thường nghe một tiếng nói đếm các đồ vật mà họ ăn cắp được : cũng là tiếng ma
xó.

Người Việt Nam sẵn sàng cho rằng
người Hoa sử dụng ma xó để giữ gìn các kho của cải của họ : rằng, khi họ giàu
có, người Hoa thường lên đường về Tàu, nên họ trao việc giữ gìn của cải chôn
giấu của họ trong một nơi chỉ có họ biết mà thôi , cho một hồn ma gọi là ” thần
giữ cửa ” (2)

– Ma xó thường là các
linh hồn cô gái còn trinh, được mua và đào tạo đặc biệt cho mục đích giữ của.
Đầu tiên người ta cho họ ngậm ”nhân sâm” rồi bịt miệng lại bằng một chất keo
đặc biệt. Người ta liền dẫn cô gái đến nơi giấu của, người ita dặn dò cô không
nên để cho ai động tới các của quý, mà cô từ nay có bổn phận giữ gìn. Người ta
chôn cô vào hố hoặc đường hầm cho tới khi cô chết , linh hồn cô gái làm nhiệm vụ
canh giữ như lời người ta căn dặn.

(1)
Ở Hà Nội, ở đáy Hồ Nhỏ ( Hồ Trúc Bạch ) ở ngay trung tâm thành phố, theo truyền
thuyết cũng có ma rà được người ta quen gọi là Con Nam. Đây chính là linh hồn
của người chết đuối, đang tìm người thay thế để y có thể nhập vào thi thể của
một người đàn ông hay một con thú. Người ta kể chuyện có một bà kia, xuống bên
bờ nước, liền bị một vật nửa người, nửa thú từ dưới nước ngoi lên lôi bà ta
xuống nước. Bà ta kêu cứu và bà may mắn được kéo kịp lên bờ bởi nhiều người nghe
tiếng la chạy lại cứu.

(2) Trước khi
người Pháp tới Đông Dương, dường như có lệnh cấm những người Hoa nhập cư vào
Việt Nam, không cho mang bất cứ tài sản nào họ làm ra được trong xứ trở về Tàu.
Như vậy, tức là họ bị cấm trở về xứ sở của họ và để của cải của họ ở lại Bắc kỳ,
nên họ thực hiện bằng cách chôn giấu của cải ở các nơ chỉ có họ biết mà thôi. Vì
vậy, ở trong huyện Hải An ( gần Hải Phòng ) trong làng Trung Hành có một kho
vàng thật lớn, bỏ lại do một người Tàu chết ở Tàu và dân chúng trong vùng biết
được kho vàng ấy, bị dò tìm khắp nơi trong nhiều năm dài. Có thể lúc bấy giờ,
dưới quyền thống trị của người Việt, các người Hoa đã dùng tới biện pháp dùng ma
xó để giữ gìn các kho tàng của họ. Ta nên coi đây là biện pháp bị lên án mà hiện
nay một số vùng sâu của Trung Quốc còn lưu hành.

NGHI THỨC BÙA
CHÚ.

Trong số các ma, cần kể thêm ” con
ma đậu “. Đây là những linh hồn của các người bị chết vì bệnh đậu mùa.Chính ma
đậu trở về nhập vào thân xác ai , liền gieo bệnh đậu mùa cho người đó. Để phòng
chống bệnh đầu mùa cho trẻ em, người ta chăn một tấm lưới chung quanh giường ngủ
của đứa trẻ.

Ngoài những con ma, chúng
ta còn gặp nhiều hồn ma khac, hay là quỷ, được tuyển chọn trong số các hồn người
chết. Đó là những ” con tinh ” hay ”yêu tinh”, va ” ngạ quỷ ” v.v…Yêu
tinh là quỷ cái, hồn ma của phụ nữ đã chết, nhập vào thân cây, nên gọi là mộc
tinh. Người địa phương không đốn các cây cổ thụ là để cho con tinh có chỗ ở.
Chính do sự tin tưởng này nên người ta phải, vào lúc tẩn liệm một xác chết vào
hòm, người ta phải cúng kiến bằng những nghi lễ xua đuổi ta mà, nhằm mục đích
trục những con yêu tinh còn ẩn mình trong gỗ của cổ quan
tài.

Cũng có thể cùng trên bình diện
này mà các âm binh, các con ma v.v… của các ác hồn đều gọi chung là hung thần,
các hung thần không có nguyên xứ rõ ràng và do đó cũng khác với các âm bỉnh hay
ma, vì các con ma này được đặc biệt tuyển mộ trong số các linh hồn người chết.
Nên hung thần cũng không được giao cho trọng trách gì cố định. Sau đây là cách
phân biệt của tôn giáo )

– Thần Kế Tích
Kim Cương ; có thói quen thích làm điều ô uế.

– Mật Tích Kim Cương : có thói quen gây ra điều bí mật tàn
ác

– Tam Chủ Giải Phả : làm sụp đỗ các
gia đình

– Hô thực, Hô Sát ; luôn đòi
ăn và chỉ có ăn, vẫn giết người 

– Vong
Vị, Hung Ương : gây ra nhiều điều ác độc hơn cả quỷ

– Cô Lư Khô Kháo : Muốn cho nhà lá đã nghèo càng trống trải
cạn kiệt hơn nữa v.v…

Quyền hạn của
các vị hung thần này không định rõ ràng cho từng vị, nên họ thường giẫm chân lên
nhau, cá tính của từng vị tuy vậy được ghi nhận rất rõ như các loại ma và âm
binh v.v… Tất cả bản thể tinh thần mới này vì vậy đều có một tên gọi riêng. Họ
cũng có một lý lịch riêng mà tôi thật sự không dám nêu ra.

Trong các bản liet kê tôi có : một bản xuất phát từ xứ
Thanh, bản khác từ đất Ngô, bán thứ ba ở xứ Yên. (2)

Bản lý lich ghi cả sở thích của từng vị hung thần, ta cần
biết để dâng đồ hiến cúng cho đúng:

–
Thần nào thich cá chép

– Thần nào thich
chó phèn hay con lươn

– Thần nào thich
chó mực, cá chép hay gà máy vàng v.v…

Còn có một số hồn khác, vẫn đi thanh đoàn đông đảo mà cá
tính còn ít được triển khai, đó là các hồn gieo tai họa, dịch hạch, dịch ôn nên
gọi là “quân ôn”.

” Ôn ” tiếng Việt có
nghĩa là một thứ bệnh, mà được diễn tả như tiêu biểu cho các loại vong hồn uổng
tử, chỉ cần gọi chúng là quân ”ôn”, ”dịch” để gọi chung về cá tính của bọn
chúng. Sau đây là theo thuyết của người Việt Nam hình dung ra ”quân
ôn”.

” Dưới triều vua cuối cùng nhà
Trần ( 1416 ) có một người nho sĩ An Nam tên gọi là Di Thanh, vào thời kỳ này
bọn “quân ôn” của nhà vua làm quá nhiều điều càn dở, theo thói quen của họ, họ
thường tụ tập trong các quán rượu, làm đủ các trò dâm ô và làm cho nhiều người
gặp họ đều bị bệnh. Di Thanh không sợ bọn quỷ dữ nầy nên xông xáo đi tìm chúng.
Bọn này vừa sợ vừa phục con người can đảm liền đầu hàng ông ta. Di Thanh chia
chúng ra thành trung đoàn và tiểu đoàn và bắt chúng tuân phục theo một kỷ luật
khắc khe. Sau khi ông ta chết, ông ta được phong là lãnh tụ của bọn ” quân ôn
” và bọn ” quân ôn ” từ đó theo sự chỉ huy của ông ta, đi tàn hại mọi
người.

Như chúng ta đã chỉ định ở trên,
không nên hiểu từ ”quân ôn” là chủ đề diễn tả bệnh dịch hạch và dịch tả, mặc
dù từ nguyen mang ý nghĩa rõ rằng như vậy, nhưng thành ngữ ”quân ôn” hiện được
dùng để chỉ chung một số các loại bệnh, mà đây là các vị thần mang tai họa giết
hại con người bằng các dịch bệnh, bằng chiến tranh và đói
kém.v.v…

Vậy hiện ta đang đứng trước
một ý tưởng tổng quát còn mơ hồ hơn những gì vừa nói qua ở trên và tuy vậy ta sẽ
thấy ý nghĩa của nó được xác định rõ dần ra. Bởi vì trong thế giới có một vị trí
tinh thần danh cho các khái niệm về nhân cách khác hẳn. Vậy muốn diễn tả cho ro
nghĩa, chỉ cần ta có một khả năng khái quát hoá thật hoàn bị và tập hợp tất cả
những tố chất chung của một tầng lớp tinh thần vào một con người và chỉ một con
người mà thôi, người ấy sẽ tiêu biểu cho tất cả.

Người Việt Nam bằng nhiều phương cách khác nhau đã đạt tới
trình độ khái quát hóa này. Nhưng mặc dù có nhiều phương thức khác nhau, cách
khai triển tâm hồn luôn luôn vẫn chỉ có một. Bao giờ bản thể tâm linh vươn lên
tới trình độ cao hơn những kẻ khác thì được gọi là thủ lãnh và được đồng hoá với
một loại tướng lãnh chỉ huy một đội binh. Ngày xưa, ông ta chính là vua, hoặc
hơn thế nữa, ông ta còn được coi như Cha như Mẹ của các linh hồn thấp
kém.v.v…

Với bon ”quân ôn” chúng ta
nắm bắt ngay phương thức tốt nhất, qua đó tư tưởng tôn giáo vươn lên từ từ tới
quan niệm về những bản thể trừu tượng thực sự mang nhân tính. Thật vậy, ta cứ
xem bọn ”quân ôn” cũng có một thủ lĩnh. Đó là ”chúa ôn”, chúa các thứ dịch
tể. Những binh sĩ đều phải tuân theo lệnh của chủ tướng, vậy đây không phải là
cách tốt nhất để hình dung đoạn chuyển tiếp từ số lượng sang đơn vị đó sao? tức
từ tập thể sang cá thể?

Cũng cùng một
phương thức như vậy, ta thấy hình thành cái gọi là ”ma vua”, tức là vua của
các loại ma : Hàn Tín thủ lĩnh của các ác hồn, tức là bọn ma, thì số lượng các
vị thần mang tước hiệu ma vương và đại tướng, thì cũng nhiều vô số
kể.

Mặc khác, chúng ta thấy trong việc
thờ cúng tam thế, đã thể hiện cả một giai hệ vô cùng phức tạp ; các ông hoàng và
các bà chúa của nhiều tầng lớp khác nhau, vua nhỏ, vua to, vua cả, ngọc hoàng
thượng đế v.v….

1) bản liệt kê này
được ghi trong một bản thảo thần chú có mục đích triệu tập các vị hung thần có
khả năng gây khó khăn cho các linh hồn người mới chết.

Trong năm, có nhiều ngày xấu, mỗi ngày thuộc vào một vùng
quản trị của một vị hung thần. Nếu người nào chết đúng vào ngày xấu đó, linh hồn
ông chắc chắn bị vi hung thần ngự trị trong ngày ấy quấy
nhiễu.

(2) Các xứ ghi ở đây đều là đất
bên Tàu. Các hung thần cũng từ Trung Quốc đưa sang. Thủ lĩnh của họ là Hàn Tín,
một tướng lĩnh nỗi danh đời Hán. ( Trung Quốc ) 

Trong ngôn ngữ Việt Nam có một thành ngữ Hán Việt là Khí
Huyết. Thành ngữ này cho thấy trong đó ý về Huyết = máu lại gần gũi với ý về Khí
= hơi sống. Nhưng ta có thể chấp nhận máu loãng còn được coi như một động cơ vận
tải nguyên lý sống.

Dù có như vậy máu
vẫn được xem như một nguyên lý sống hoặc động cơ vận tải cho nguyên lý này vẫn
đóng góp có hiệu quả vào ảnh hưởng của tất cả những gì liên quan tới ý niệm về
sự sống. Dòng chảy này có một sức mạnh vô cùng huyền bí, và sung sức nữa. Máu là
món ăn thích khẩu trong các bữa tiệc tôn giáo. Để tăng cường sinh lực cho các
trẻ em có thể chất kém, người ta nhuộm quần áo của chúng, bằng máu chó. Dẫu sao
ảnh hưởng của máu vẫn thường không tốt, như nhiều tục lệ đã nêu bằng chứng. Mọi
vật có vấy máu đều trở thành Tinh. Đôi lúc trong một gia đình bất hạnh bệnh tật
cứ tới tấp xảy tới gây khốn đốn cho người trong gia đình. Có lẽ ở nơi nào đó
trong nhà có chôn một tảng đá ”Tinh” ( Thạch Tinh ). Nó đã đóng vai trò như
một thứ ”ma ếm” vì nó đã bị vấy máu người . Phải tìm cho ra viên đá đó. Chỉ có
các vị pháp sư mới có khả năng tìm được nó, rồi ông mang nó ra ném xuống sông.
Những điều bất hạnh và bệnh tật không còn giáng xuống cho gia đình này
nữa.

Một người đàn bà có kinh kỳ là một
ổ tập trung mọi sự ô uế, nên cần tránh tiếp xúc. Vào thời gian có kinh, mọi sự
giao tiếp giới tính đều ngăn cấm đối với người đàn bà ấy. Ngoài ra bà ta còn là
đối tượng của mọi sự cấm kỵ khác khiến bà ta phải giữ gìn hoặc người khác phải
giữ gìn đối với bà ta. Bà ta không được rờ tới những món ăn ngâm muối , dưa cải
muối, cà muối, thịt muối, cá muối, v.v… vì sợ các món ấy bị hỏng. Thế mà bà ta
lại được phép rờ cá món mức. (1)

Người
phụ nữ không được phép bước vào những nơi linh thiêng ; bà không nên tham dự các
lễ nghi cúng kiến về tôn giáo. Quần áo bà mặc trong thời kinh kỳ chỉ được giặt
giũ do chính tay bà giặt vào buổi sáng khi mặt trời mọc và không bao giờ giặt
vào ban đêm. (2)

Việc thai sản , ở cữ,
nằm chỗ, luôn luôn kèm theo những kỳ làm ”băng” , ra máu, vì lẽ đó, bị coi là
nguyên nhân gây xuất huyết nên gần như luôn luôn nguy hiểm. Chính vì vậy ở Miền
Nam , khi tới kỳ sinh nở người đàn bà phải rút vào một nhà riêng, dưới giường
luôn luôn có một bếp lửa cháy liên tục (3). Bà mẹ ở một nhà riêng cách ly trong
suốt 30 ngày, sau đó người ta bỏ hay đốt tất cả đồ đạc đã sử
dụng.

Sinh xong, người ta đặt trước nhà
một cành cây đã đốn, bây giờ chỉ còn là một khúc than củi đã đốt đỏ ở một đầu.
Làm như vậy để gọi là cắm khem, tức là làm dấu hiệu ngăn cấm. Trước đây đã từng
có người nước ngoài nghiên cứu về văn hoá Việt Nam đã viết về việc này bảo rằng
” làm như vậy là nhầm ngăn cấm không cho những người vốn đã từng sinh đẻ khó,
không cho họ vào nhà, hoặc những người hiếm muộn không con, hoặc những người
sinh sản bị làm băng, ra máu nhiều…tức là ngăn cấm những phụ nữ đã có trong
mình điều xui rủi, bất hạnh ”. Từ đấy, theo chúng ta, quả là một việc làm có ý
nghĩa tuy không đầy đủ. Cần thấy thêm trong tục lệ này một lời thông báo gởi ra
cho kẻ nào từ ngoài tới phải tránh bước vào nhà, có nguy hiểm vì có đàn bà sinh
nở. Những gì xảy ra sau này, sẽ xác nhận thêm lời giải trên
đây. 

Như vậy ở Miền Bắc ( khi xưa)
những phụ nữ xa lạ với gia đình tránh tới thăm viếng những người mới nằm chỗ, vì
người ta tin rằng thường thường người đẻ sẽ truyền lây bệnh cho những người
ngoài gia đình nếu bệnh nhân rờ rẫm tay chân hoặc trao cho ai vật
gì.

Tất cả thành viên trong gia đình và
bạn bè ở trong nhà vào lúc sinh nở đều giả định như đã mắc một cơn bệnh lây
nhiễm mà người ta quen gọi là ”Cung Long”. Những người vì thiếu thận trọng đã
bước vào nhà người ấy có thể mang bệnh đến cho đứa trẻ sơ sinh. Không kẻ nào
được quyền xem thường việc này và phải luôn tẩy rửa mình thật sạch sẽ.Và bước
vào nhà, luôn được thông báo trước về việc ở cữ của người đàn bà , nếu không
vướng phải bệnh tật, thì bị tán gia bại sản.

Như vậy người ta có thể khẳng định việc thai sản là đáng sợ
trong môi trường hợp. Không chỉ do hành vi sinh nở làm phát sinh việc đó mà còn
do mọi việc có liên quan tới việc sinh nở. Cuống rún và nhau đều có mang nhiều
tính chất đặc biệt mà người ta đã kinh nghiệm thấy. Cuống rún phải được giữ suốt
cả năm ; khi khô, người ta dùng nó để trị đau bụng cho chính đứa trẻ ấy. Muốn
trị đau bụng người ta đốt miếng cuống rún thành than rồi hòa vào nước cho đứa
trẻ uống.

Nhau nổi tiếng có nhiều năng
lực trị bệnh hoặc có ảnh hưởng xấu khiến người ta giữ nó thật kỹ lưỡng hoặc tiêu
huỷ di, tùy trường hợp.

Nói chung ở
Việt Nam, người ta chôn nhau hoặc trước cửa nhà, hoặc ở nơi hẻo lánh người ta
thỉnh thoảng có thể tới thăm để xem tình trạng của đất. Nếu đất chai cứng lại,
đứa trẻ dễ bị nấc cục và nó sẽ bị ói mửa nếu đất trở nên tươi xốp hơn. Ngày xưa
, cái nhau được giữ kỹ với vôi và 100 cây kim trong một nồi đất được treo ở một
nơi phơi ra ánh nắng ; làm vậy là có mục đích bảo về cuộc sống cho đứa bé nếu
người mẹ sinh con lần nào cũng sớm bỏ con .Khi đứa bé được 10 tuổi , người ta
mang chiếc nồi đất ném xuống giữa dòng. Đôi khi muốn nuôi được đứa bé, người mẹ
phải ăn một miếng nhau của bà.

Người
đàn bà sống trong máu me và cũng sinh nở trong máu me, nếu không may bị mất
mạng, tất yếu phải chịu số phận khổ đau. Bà sẽ thoát sinh vào kiếp khác và
chuyển luôn số phận đặc biệt của mình cho người khác. Như vậy người đó đa truyền
đạt tính cách tương tợ của máu me. Từ đó nhiều dân tộc suy nghĩ về đàn bà : đàn
bà vốn là bản thể của ô uế.

Nếu ta ra
khỏi nhà đi công việc gì đó gặp phải người đà bà và đặc biệt là người phụ nữ
mang bầu, thì phải trở về nhà ngay. Việc gì cần giao dịch sẽ không khí nào thành
tựu. Các cô gái khi đến tuổi dậy thì ; không nên rờ tới hoa trái của vài giống
cây ; hoa sẽ tàn và trái sẽ rụng…………

(1) Để giải thích cho việc này, chúng ta thấy vật ngâm muối
nằm trong cùng một trật tự với nữ giới (Âm) tức là sự lây lan cứ tiến hành theo
một tuyến dễ bị hỏng nhất, nên tác động dễ dàng lên giới âm của phụ nữ, lên các
vật ngâm muối, do tính nhạy cảm của giới nữ và âm giới ; Cũng vì lý do như vậy,
người phụ nữ có kinh có thể rờ tới các lọ mức, là vật ướp đường ngọt. Vị ngọt
lại nằm trong trật tự khác hẳn, thuộc dương, cho nên cơ may cho chuyện lây nhiễm
khó xảy ra, mức không bị hỏng.

(2) Đêm
thuộc âm, quần áo giặt ban đêm do đó không đủ khả năng xua đuổi cac luồng âm khí
huyền bí trong quần áo ( nước cũng thuộc về âm ). Ngược lại, mùa xuân, mặt trời
mọc …đều thuộc dương và dương sẽ thắng âm ; quần áo dơ bẩn do máu kinh kỳ,
phơi ra ánh nắng sẽ được hoàn toàn tinh khiết.

(3) Nhằm mục đích khử uế. Ở Bắc kỳ cũng có tục lệ như vậy.
Có đôi khi khử uế bằng lửa

Chính vì sự
nổi danh ô uế đó, nên phụ nữ luôn luôn sống riêng biệt.Trong nhà, họ có căn
buồng dành riêng cho họ và họ không bao giờ ngồi ăn chung mâm với đàn ông. Cũng
vì lý do đó, họ luôn luôn đứng riêng ra trong các lễ nghi tôn giáo. Họ chỉ dự
vào các lễ tộc trong gia đình nhưng không bao giờ được phép làm chủ
lễ.

Tính cách ô uế của phụ nữ mở rộng
luôn tới lĩnh vực giao hợp sinh lý. Thường người ta thường cho rằng, việc giao
hợp vốn làm toát ra một hơi hướng, mà kết quả xấu vẫn tác động lên một số bệnh
lý. Khi đứa bé bị đau mắt hay đau trái, cha mẹ đứa bé phải kiêng cữ ngủ chung :
Nếu họ không kiêng cữ điều cấm kỵ này bệnh đứa bé sẽ nặng hơn. Hơn nữa phòng ngủ
người bệnh phải cẩn thận đóng kín cửa để không cho người lạ bước vào . Kẻ vào
phòng có thể mang vào cái gọi là “hơi trai gái”. Đứa trẻ nếu bị bệnh đậu mùa, sẽ
bất tỉnh, rồi có thể cụt tay hay què chân ; một chiếc xương tay hay chân của nó
sẽ vở ra. nếu nó bị đau mắt thì mắt sẽ nổ. Đứa bé hoàn toàn mất thị
giác.

Hành động giao hợp chính là sự ô
uế nên nó càng ô uế hơn vào lúc nào đó và như vậy đó là hành vi cấm kỵ. Chúng ta
đã nói rằng sự cấm kỵ đã trở thành quy luật trong thời gian kinh kỳ của người
phụ nữ. Nó cũng trở thành điều cấm kỵ vào ngày mồng một và ngày mười lăm hay các
ngày 29, 30 mỗi tháng. Đây chính là những ngày của đợt hành kinh mới và là các
ngày trăng tròn hay không trăng. Có lẽ đây là thời kỳ trao đổi giả định của các
ảnh hưởng nguyệt kỳ, lên kinh kỳ phụ nữ. Cần nên chú ý điều này là mặt trăng
được coi như đang vào quy kỳ tác hợp với mặt trời, chồng của mặt trăng; do đó
các ngày gọi là ” sóc, vọng hay là hối ” (1) có thể được gọi là “ngày giao
phối”, ngày thai nghén và ngày sinh nở. Và như vậy đó là những ngày ô uế. Sự
giao nhiễm mầu nhiệm có thể thiết lập rất đa dạng giữa mặt trăng và người phụ
nữ, vì phụ nữ và trăng đều thuộc âm phái nên người đàn ông tham dự vào cuộc giao
hợp coi chừng cũng lây nhiễm sự ô uế.

Chúng ta vừa thấy do sự liên kết tuần tự, các hiệu quả của
Tinh có thể chuyển tiếp bằng máu. Hành động này dù sao đi nữa cũng có thể lnh
cảm được từ xa. Sự ô uế của máu có thể lan tỏa ra, chẳng hạn như cho loài thú
vật ăn thịt sống. Do chính phẩm cách ăn thịt sống của thú nên rất có thể con chó
cũng bị coi là ô uế ! Người ta cấm ăn thịt chó (2) nhất là khi người ta tham dự
vào một lễ nghi tôn giáo. Nghề giết thịt chó thường thường được bài xích. Rất có
thể sự bài xích này có nguồn gốc từ tín ngưỡng Phật giáo, theo đó, những cuộc
đầu thai làm thú đã đa phần bị giáng cho những kẻ giết chó, tuy vậy vẫn cho phép
suy nghĩ rằng tình trạng giết thịt chó cũng có thể được coi như ô uế vì người
làm thịt chó vốn thường xuyên tiếp xúc với máu chó.

Không chỉ có những gì tiếp xúc với máu mới có đủ đức tính
của máu, mà những gì giống máu. Chỉ vài mức độ cũng vậy . Sự sống được đồng hóa
với khí, hơi thở; tất cả những cái có liên quan tới hiện tượng sinh lý này đều
mang tiếng có chung tính chất huyền bí như gió và mùi chẳng
hạn.

(1) Đây là tên gọi những ngày ở
thượng tuần trăng (đầu tháng), trung tuần trăng (giữa tháng) và hạ tuần trăng
(cuối tháng). 

(2) Sự cấm kỵ này còn
lâu mới được mọi người tôn trọng ; trong nhiều khu chợ, chúng ta vẫn gặp các
người bán thịt chó; thịt này được người Việt chuộng ăn, có lẽ vì sự cấm kỵ ở
trên. Thịt chó là loại thịt dễ khiến người ta háu ăn. Do đó kẻ háu ăn thịt chó
biểu thị một nhân cách đê tiện, hèn hạ.

Có một lời nguyền như sau :

” Khói bay lên không gian và trở thành không khí trong lành
: không khí trong lành bay lên nữa, trở thành ete ; ete chỉ là một phi vật thể
thanh thoát và mạnh. Đây chính là Phật tính, là tính linh của Đức Phật. Đây là
Đạo Đức cao cả, là Ánh Sáng rạng ngời. Ánh Sáng rạng ngời là nguồn gốc của tất
cả tinh lực tiềm tàng của tất cả dõng lực đích thực” . 

Còn mùi (1) được coi như các cơn phát tỏa, bốc lên từ sinh
vật hay sự vật. Vả lại nó được chỉ định bằng từ hơi, mà ý nghĩa chính vẫn là
“hơi thở”. Vậy, sự tương cận của hai từ đã tạo nên sự khác biệt về ý niệm. Người
Việt đã chấp nhận coi tất cả các khí hơi như ; hơi thở, hơi tỏa, phát hơi,…đều
có năng lực như nhau.

Mùi, hay “hơi
hướng” phát ra từ xác chết trở thành mùi đáng sợ, không phải vì các mùi ấy đặc
biệt khó ngửi mà vì các mùi ấy phát ra từ một sức mạnh huyền bí do tính chất tan
loãng mầu nhiệm của nó (2). Khi một thi hài không được chôn cất, người ta phải
cử hành một số lễ nghi để ngăn ngừa sự phát tiết mùi máu hôi thối có thể rất
nguy hại. Vị pháp sư trước hết vẽ bằng khói nhang trên một bình chứa rượu có tẩm
mùi hương và đọc câu chú sau đây : ” Lệnh cho Đại Thánh Thiên Cương (3) phải
ngăn cấm các mùi xú uế sinh ra.” Sau đó pháp sư phun rượu lên mặt người chết.
Người ta cũng đạt được kết quả như vậy bằng nhiều cách khác nhau : Hoặc làm một
lá bùa đốt ngay, trên lá bùa có ghi công thức hay lời nguyền trên đây. Hoặc
người ta quạt lên xác chết bằng một cây quạt giấy trên đó cũng có ghi công thức
giống trên mà vẽ bằng một cây nhang cháy đỏ v.v…Người ta còn có thể đặt lên
bụng người chết một miếng lưỡi cày hay một miếng sắt bất kỳ, vừa bắt quyết (4) :
TÝ, SỬU, NGỌ, MÃO, DẦN, và đọc câu thần chú sau đây : ” Tất cả các mùi xú uế ở
trong xác chết không được toát ra ngoài. Thần Thiên Cương hãy mang đi tất cả mùi
hôi thối. “

Trên giường xác chết nằm,
người ta đốt một cây thuốc nam thơm để xua đuổi muỗi mòng, ruồi nhặng. Quan sát
thật kỹ cách bày biện này và tôn trọng triệt để các lời hướng dẫn của các pháp
sư, họ bảo, người ta có thể giữ gìn xác chết suốt bốn năm ngày không hôi kể cả
các ngày viêm nhiệt.

Nhiều biện pháp
phòng ngừa giống như vậy được dùng để chống lại hơi hôi miệng gây ra do các món
đã ăn. Tôi ghi lại đây bản ghi trong một tập cẩm nang thư của thầy pháp có tên
BÙA CHÚ ĐẠI TOÀN : ” Khi các vị pháp sư ăn xong ( các món ăn không tinh khiết )
ngay tức khắc pháp sư phải đọc câu thần chú sau đây : ” Trung và Hạ, tất cả đều
phải quang minh và tinh khiết. Ta đang đứng giữa thiên và địa cũng như tất cả
muon thú và thảo mộc. Tất cả những vật ta ăn không thể làm trở ngại chư thần
linh. Ta khẩn cầu chư Thần tích cực “La Ly Đức Xá Hạ “. 

Tất cả mùi hôi thối nói chung như vậy đều có sẵn một huyền
năng lớn hay nhỏ, thiện hay ác tùy theo mùi ấy thơm hay xú. Chính vì vậy nên củ
hành và tỏi đều bị coi là xú ( hôi hám ). Nó bị cấm ăn trước buổi lễ. Luật nhà
phù thủy đều có ghi các điều quy định gắt gao :

” Các chức sắc nhà Pháp (phù thủy) phải giữ gìn tránh uống
rượu, không ăn hành tỏi. …….” ( tiết 139 – sắc lệnh 1- Về các lễ hiến tế) –
Trong sách còn ghi rằng : Kẻ không ăn hành và tỏi đều được coi như giống các vị
thần và họ được ban khen.

Các mùi dễ chịu
ngược lại, có một ảnh hưởng cứu rỗi. Nhang mà người ta đốt trên bàn thờ không có
mục đích duy nhất là làm sảng khoái các đấng thiêng liêng, mà nhiệm vụ của nhang
còn giúp xua đuổi các tà ma. Ngày đầu năm, tục lệ buộc phải chưng hoa và xông
hương nhà với hoa thuỷ tiên, là loại hoa có củ, hương thơm nhẹ, nhập từ Trung
Quốc và bán rất mắc. Người ta đặt vài củ thủy tiên trước bài vị Tổ Tiên. Nếu hoa
nở buổi sáng ngày mồng một đó là dấu hiệu hạnh phúc suốt năm trong
nhà.

Vào năm mới, người ta treo lên mái
nhà một gói lá ngải hương có tính cách xua đuổi tà ma. Các loại cỏ thơm có vai
trò lớn lao trong lĩnh vực bùa phép. Người ta thường dùng các hương thảo để làm
phép.Người Việt mình còn thừa nhận một cách tổng quát rằng các mùi quá nặng và
xú uế tàn phá các làng hơi hoặc làm tỏa hơi độc hại thâm nhập vào có thể,
(5,6)

(1) Cần chú ý rằng các tiếng
”khói”, ” hơi” và ”mùi” đều chung tộc ngữ ở cả 2 lĩnh vực âm ngữ học và
ngữ nghĩa học. Chữ khói phân tích thành 2 thành tố : hỏa và hồn ? (quỷ). Còn chữ
hơi, hơi thở có thể xác định với linh hồn các sinh vật hay sự vật : hơi người,
hơi xác chết, hơi đất v.v…

(2) Ở đây
chúng ta da đụng chạm tới ảnh hưởng huyền vi của tử thần. Ta sẽ nói tới việc này
sau.

(3) Thiên Cương Đại Thánh ( Thiên
= trời ; Cương = xác chết chưa có dấu hiệu phân huỷ ; Đại = lớn ; Thánh = ông
Thánh

(4) Quyết là dấu hiệu làm bằng
ngón tay do các pháp sư dùng ếm tà ma, hay còn gọi là bắt
Ấn

(5) Ở Trung Quốc vào tháng 5, người
ta có tục mang trên ngực một túi vải nhỏ đựng các hương thơm để xua đuổi các ảnh
hưởng xấu. Một tục lệ gần giống như vậy cũng có ở Bắc Kỳ ; vào mùa hè người ta
cho trẻ con đeo một túi nhỏ cùng với vài lá bùa : quả bầu, quả lựu bàng bạc, con
heo nhỏ bằng cây v.v…

(6) Bài đọc
thêm –

Ông Hà Hùng Tiến
–

Nguyên Trưởng ban Văn hoá, Viện Văn
hoá, Bộ VHTT:

Mường là dân tộc giỏi nhất
về bùa chú.

Người Việt Mường rất giỏi làm bùa chú. Từ thời mới bước chân
vào nghề khảo cổ tôi được cử công tác ở khu vực có nhiều người Mường sinh sống,
tôi có may mắn được một người Mường dạy cho bùa chú. Người thày dạy có nói một
câu mà tôi còn nhớ mãi. Đó là, chỉ được dùng bùa chú làm điều thiện, không làm
điều ác. Nếu làm điều ác thì giỏi lắm chỉ làm được cho hai trường hợp sau đó thì
bản thân sẽ chết.

Suốt những năm 1968 – 1969 tôi đã thâm nhập rất sâu vào đời
sống của bà con 8 xã Mường như Tân Lạc, Nhân Nghĩa, Quý Hoà, Thành Đạo và học
được rất nhiều bùa. Người Mường có nhiều bùa như bùa yêu, bùa chài ếm, bùa chữa
bệnh… Bên cạnh đó người Thái, Chàm, Tây Nguyên, Bana, Êđê cũng có rất nhiều
cách yểm bùa. Đặc biệt người Êđê có rất nhiều bùa thuốc. Các loại bùa phần lớn
được làm từ lá cây tự nhiên như đinh hương, hương nhu, quế chi, các loại vỏ cây
trên rừng cũng chỉ ngũ sắc, sau đó dùng những lời chú để chú vào đó. Bùa cũng có
thể làm bằng giấy dán lên tường, thường là bùa phép phật để linh hồn quấy phá
trông vào thấy sợ. 

THAM KHẢO THÊM ( Tài liệu
của Huyền Trí ).