Việc dienbatn chép những câu chuyện trong Gia phả của dòng họ Vi Văn Định ở trên chỉ nhằm mục đích tìm lại những việc có trong thực tế . Lịch sử như thế nào tự nó đã trả lời . Người viết chỉ muốn qua những câu chuyện trên nghiên cứu và tìm hiểu lại câu chuyện đặt mộ Tổ của dòng họ Vi vẫn lưu truyền trong dân gian , nhất là tại vùng sơn cước biên giới . Dòng họ Vi có công hay có tội , Lịch sử sẽ phán quyết . Người viết chỉ chú trọng vào lĩnh vực chuyên môn là Phong thủy .
Để có thể kiểm chứng lại những gì đã đồn đại và lưu truyền trong dân gian về Mộ Tổ dòng họ Vi , người viết đã tự mình nhiều lần lên Bản Chu là Thủ phủ của VI VĂN ĐỊNH ngày xưa để tìm hiểu sự thực .
Từ Thành phố Lạng sơn đi men theo sông Kỳ cùng về phía thượng nguồn ( Sông Kỳ cùng là một con sông duy nhất ở Việt Nam bắt nguồn từ Trung Quốc đổ vào Việt nam tại Bắc Xá – Huyện Đình Lập – TP . Lạng sơn , chẩy vòng vo tam quốc trong Thành phố Lạng sơn rồi lại chẩy về Trung quốc tại Đào viên – Huyện Tràng Định – TP . Lạng sơn ) . Theo một con đường nhựa đã hư hỏng rất nhiều , người viết đến xã Khuất xá – Huyện Lộc Bình . Nơi đây có Bản Chu , là Thủ phủ của Quan Tổng đốc Vi Văn Định khét tiếng một thời của xứ lạng . Nơi đây cách trung tâm Thành phố lạng sơn khoảng gần 50 Km .
Bản Chu là môt ngôi làng khá cổ kính , đã là nơi mà nhiều người ở xứ Lạng và trong nước biết tới . Nơi đây không chỉ là Thủ phủ một thời của xứ Lạng mà còn là một làng quê người dân tộc Tày , có những kiến trúc cổ độc đáo . Một trong những nét tiêu biểu về Kiến trúc của bản Chu là những ngôi nhà hai tầng làm bằng gạch không nung, hoặc tường đất trình , có mái lợp bằng ngói máng kiểu rất xưa . Nhờ kiến trúc như vậy mà những căn nhà đó , mùa hè rất mát , mùa đông lại rất ấm . Nhìn toàn cảnh Bản Chu thật là đẹp , bốn xung quanh có những dặng núi cao bao bọc nhiều lớp . Bản làng nằm men theo con sông Kỳ cũng lững thững nước chẩy, hai bên bờ cây cối xanh um . Một đặc trưng nữa của Bản Chu là hầu hết các ngôi nhà , xung quanh có những lớp tường bằng đất nện trên có trồng xương rồng , vây bọc lấy căn nhà , giống như một lớp thành trì bảo vệ ở cái xứ mà ngày xưa vô số Thổ phỉ , giặc cướp Tàu , ta . Nhìn toàn cảnh Bản Chu như một pháo đài bất khả xâm phạm – Vừa là nhà ở , vừa là Thành trì . Nét nhấn về Kiến trúc của bản Chu chính là những gì còn sót lại của 3 cái cổng làng xây bằng gạch và cổng vào Dinh của Tổng đốc Vi Văn Định . Cổng được xây dựng bằng gạch nung rất kiên cố , còn dấu vết của những cánh cổng bằng sắt dày . Kiến trúc của cổng rất đẹp , vừa cổ kính vừa mang sắc thái tín ngưỡng , những mái vòm cong có những nét điểm là hình rồng bay lên . Hiện nay gần như toàn bộ Dinh đã bị phá hủy , lớp thì thời gian , lớp thì pháo kích của quân Tàu ngày trước , lớp thì bị con người tại chỗ phá hủy . Nhìn nét thê lương , ảm đạm đúng như câu thơ ” Nền cũ lâu đài bóng tịch dương ” .
DINH TỔNG ĐỐC NGÀY XƯA :
DINH TỔNG ĐỐC NGÀY NAY .
MỘT CỔNG LÀNG MANG ĐẦY NÉT PHÒNG THỦ CỦA BẢN CHU .
dienbatn tại UBND Xã Khuất xá – Huyện Lộc bình – TP. LẠNG SƠN ( Nơi có Bản Chu ) .
NỀN CŨ LÂU ĐÀI BÓNG TỊCH DƯƠNG .
Có lẽ từ ngày xưa do lý do giặc giã , người dân Bản Chu đã biết thiết kế liên hoàn làng , bản của mình thành một căn cứ quân sự . Các nhà xây dựng liền kề nhau tạo thành một quần thể kiến trúc thống nhất , có hàng rào bằng đất nện cao ngang đầu người , biến mỗi ngôi nhà trở thành một ổ đề kháng . Người dân đã biết trồng những lũy tre làm thành trì và đào nhiều hồ ao bao bọc xung quanh địa phận của mình . Tại xung quanh khu Thủ phủ có ba cái ao tên làn lượt là : Phai Cải , Phai Cầu và Cốc Sung có diện tích khoảng trên dưới 3 Ha . Những cái ao này hẳn ngày xưa rất đẹp vì được quy hoạch rất hợp lý , vừa là cảnh quan vừa để phòng thủ . Hiện nay tại một số đoạn bờ ao còn có những đoạn kè bằng đá xây dựng rất Mỹ thuật .ĐOẠN SÔNG KỲ CÙNG CHẢY QUA BẢN CHU
DẤU TÍCH BỜ AO CÓ KÈ ĐÁ
Bản Chu là một trong 13 thôn của xã Khuất xá . Xét về mặt Phong thủy thì đấy là một địa hình rất đẹp . Bản nằm chính giữa vùng đồng bằng , nơi giao nhau của hai dãy núi rất lớn . Từ trên cao nhìn xuống , hai dãy núi như hai cái chấn người dang ra hai bên , kẹp Bản Chu vào giữa . Địa hình vùng này có đủ cả Sông ( Kỳ cùng ) , núi và đồng ruộng bao la . Con sông Kỳ cùng mùa này nước xanh ngát lững lờ chảy vòng vung quanh bản . Sông Kỳ cùng một mùa đỏ nặng phù sa , cuồn cuộn chảy , còn mùa này nước lại trong xanh mát cả mắt , thật là lạ . Toàn bộ dân của bản Chu dùng nước tại một cái giếng do đích thân Vi Văn Định bỏ tiền xây dựng . Tên địa phương của giếng nước này là Bó Lìn . Đây là một giếng nước cũng vô cùng thú vị . Ở ngay tại rìa bờ sông Kỳ cùng – Bất kể mùa nước lớn hay nhỏ , mực nước trong giếng đều như nhau .Mạch nước ở đây không phải thẳng đứng từ dưới lên như những cái giếng khác mà là được dẫn từ lòng núi , cho chẩy vào một cái giếng rất lạ được xây kiên cố bằng gạch và xi măng . Niên đại khắc trên thành giếng cho chúng ta biết được nó xây dựng vào năm 1910 . Nước giếng này trong như nước tinh khiết , để cả năm không hề có váng , vị nước rất thanh , ngọt , có thể uống luôn mà không sợ bị đau bụng . Giếng này được đặt hơi xa khu dân cư , xung quanh có nhiều cây cổ thụ tạo nên một khung cảnh tuyệt đẹp . Người dân nơi đây quan niệm rằng uống nước Bó Lìn sẽ mạnh khoẻ , thành đạt và minh mẫn hơn . Con cháu dòng họ Vi vẫn lấy nước này về làm nước thờ hàng năm .
BÓ LÌN
Hiện nay , khu vực Dinh Tổng đốc chỉ còn là một bãi đất hoang tàn . Người ta mới cho xây dựng một nhà trẻ cho các cháu trên nền của sân Ten nít ngày xưa ở khu vực cuối của Dinh . Đã có nhiều hộ dân từng lấn chiếm đất Dinh để làm nhà , nhưng đều xẩy ra những việc khủng khiếp phải bỏ của chạy lấy người . Người viết được một vị chức sắc của Ủy ban xã kể cho biết, đã từng có hai gia đình vào làm nhà tại hai bên sân ngay tại khu vực cổng Dinh . Cả hai gia đình này đều xẩy ra hiện tượng cha con vác dao chém nhau , gây án mạng , có người bị chém tới hàng chục nhát dao . Hiện nay họ đã phải bỏ đi , để lại những mái nhà hoang tàn giá lạnh . Một việc nữa là những nhà xung quanh Dinh , sử dụng những di vật của Dinh như ngói , gổ , các vật bài trí …đều có cuộc sống nghèo khó dưới mức trung bình . Người viết có trao đổi với ông Bí thư của xã Khuất xá và con cháu của dòng họ Vi về việc bảo tồn và tu tạo một di tích Lịch sử của Bản Chu là Dinh Tổng đốc . Được biết , những người này rất nhiệt tình và UBND xã Khuất cũng ủng hộ và tạo điều kiện để khôi phục một chứng tích Lịch sử .Hiện nay , di vật của Dinh Tổng đốc còn nằm lại trong nhà dân khá nhiều . Người viết trong đợt vừa qua đã cùng con cháu dòng họ Vi thu lại được một hiện vật vô cùng quý giá , đó là một bảng đồng khắc chữ rất đẹp , vừa chữ Hán vừa chữ Việt , ghi rõ phả hệ của dòng họ Vi . Miếng đồng này bị một người dân trong vùng lấy về làm nắp lu đựng nước . Con cháu của dòng họ Vi đã rơi nước mắt và tổ chức ăn mừng khi di sản của dòng họ lại trở về . Hiện nay , trước cửa Dinh còn một bể nước cảnh bằng đá nguyên khối , con cháu dòng họ Vi nên tìm cách bảo quản để sau này có di vật khi trùng tu lại Dinh .
Hiện nay , dân Bản Chu chỉ sống bằng nguồn sản xuất nông nghiệp , thu nhập bình quân một đầu người chỉ khoảng trên một triệu đồng . Đường làng tuy đã được bê tông hóa nhưng chỉ ở một vài đoạn đường chính . Người viết mong mỏi rằng , việc tu tạo sửa chữa lại dinh Tổng đốc xứ Lạng của dòng họ Vi và chính quyền xã Khuất xá sẽ tạo nên một điểm du lịch hấp dẫn khách du lịch trong nước và Thế giới . Chính việc này sẽ thúc đẩy đời sống của dân Bản Chu được nâng cao lên .
DIENBATN VÀ ANH BÍ THƯ XÃ KHUẤT XÁ .
NHÀ TRẺ ĐƯỢC XÂY DỰNG TRONG KHU VỰC DINH TỔNG ĐỐC .
Chúng tôi về thăm mộ dòng họ Vi vào một buổi chiều cuối thu . Không gian Bản Chu hiện lên trong sắc thu thật là đẹp . Ánh nắng rực vàng trên những tàn lá thông cổ thụ ở những dặng núi xung quanh . Con sông Kỳ cùng xanh ngăn ngắt uốn lượn quanh bản như những dải lụa quấn ngang hông những người con gái miền sơn cước .Từng đoàn thiếu nữ ra Bó Lìn gánh nước , dáng đi uyển chuyển theo nhịp đòn gánh tưởng như bày Tiên nữ giáng trần . Không biết cảnh ngày xưa giặc giã , thổ phỉ , cướp bóc ở xứ này như thế nào , bây giờ chỉ thấy một cuộc sống yên bình , êm ả của một vùng sơn cước vào thu .
Chúng tôi ghé thăm mộ của cụ VI VĂN LÝ ( 1830 – 1905 – Là cha của VI VĂN ĐỊNH ) , nằm cạnh còn có mộ bà HÀ THỊ BẠCH ( là chính thất của cụ ĐỊNH ) . Hai ngôi mộ này nằm theo hướng Tọa Thân – Hướng Dần tại khu vực Nà Khưa – Xã Khuất xá – Lộc bình . Đây là hai ngôi mộ có kết cấu kiểu Pháp có pha thêm bản sắc miền sơn cước rất đẹp . Đầu hai ngôi mộ đều xây thành những vòm cuốn cao , bên trong có chứa Bia mộ . Đằng sau là thấn mộ , xung quanh từng mộ có hàng tường gạch xây bao bọc cuốn theo kiểu túi đựng tiền . Hướng mộ trước kia khi chưa có con đường chạy qua trước mặt , nhìn xuống một bãi trống , có con sông Kỳ cùng uốn lượn qua . Đằng sau mộ phía xa xa là một dãy núi cao vút , mây vắt ngang triền núi . Nếu không có con đường và cây cầu gần đó án hướng mộ thì đây cũng là một kiểu đặt mộ điển hình của người Hoa ngày trước . Người viết còn có một điều chưa ưng ý và đã trao đổi với dòng họ Vi là nên đưa mộ Vi Văn Định tập kết về nơi này vì thực ra chỉ có bố chồng và nàng dâu nằm cùng chỗ như vậy cũng thật bất tiện .TOÀN CẢNH KHU MỘ .
KẾT CẤU MỘ .
BIA MỘ CỤ VI VĂN LÝ .
Tuy nhiên , mộ của dòng họ Vi lại không nằm tập trung ở khu vực này , mà là ở trên một gò đất không cao lắm ở phía sau Bản Chu . Tại khu vực này có hai gò đất khá lớn , một là nghĩa trang của họ Vi , một là nghĩa trang của họ Lường ( hay Lương ) . Nếu xét về mặt hình thể thì mộ của họ Lường có hình thế đẹp hơn , gò đất tròn trịa , cây cối xanh rờn , gò đất còn gần như trinh nguyên , ít bị tác động của con người . Hiện nay con chau họ Lường đã tổ chức tu tạo phần lăng mộ rất đẹp và theo mọi người nói , con cháu họ Lường đang ăn nên làm ra , bột phát công danh . Từ ngày xưa cho đến nay , dòng họ Lường không lúc nào quá phát và cũng không lúc nào quá khó khăn , cuộc sống sung túc , bình an luôn đến với mọi người trong họ . Ngược lại , gò đất của dòng họ Vi thì thấp hơn , nơi đây cũng rất đẹp , nhưng vì bàn tay của con người tác động quá nhiều nên mất đi vẻ trinh nguyên hoang sơ ban đầu . Mộ của dòng họ Vi quy tụ vài chục cái , nằm thẳng hàng , trắng xóa cả gò đất . Theo người bản địa cho biết , ngày xưa có một gờ đất nhỏ hình mũi dùi chĩa vào khu mộ ( Không rõ có phải con Hỏa mà thày địa lý xứ Nghệ phải bó tay hay không ?? ) . Hiện nay , qua nhiều năm làm nương rẫy , người ta đã san bằng con Hỏa đó rồi .
Người viết đã đi mộ vòng xung quanh hai khu mộ của họ Vi và họ Lường , đồng thời đã trèo lên đỉnh một ngòn núi gần đó quan sát thì thấy về Phong thủy khu đất này thật độc đáo .HÀNG CHỤC NGÔI MỘ DÒNG HỌ VI NẰM NGANG TRẮNG XÓA CẢ QUẢ ĐỒI .
TOÀN CẢNH XUNG QUANH KHU MỘ – ĐẰNG XA LÀ DÃY KHAO LÁNG.
KHU LĂNG MỘ DÒNG HỌ LƯỜNG .
K
Khu vực mộ dòng họ Vi được gọi theo tiếng dân tộc Tày là Mả Phiêng Phai. Cả hai khu mộ của họ Vi và họ Lường đều có Long tay Hổ cân phân , được cấu tạo bởi dãy Khao Láng. Từ đằng xa , nhìn về dãy Khao Láng giống như một người đàn bà nằm ngửa , hai chần dang ra và cả hai khu mộ đều được kẹp ở giữa. Riêng mộ của ông nội VI VĂN ĐỊNH , nằm đúng chính Huyệt trên lưng chừng dãy Khao Láng người viết sẽ đề cập sau. Xung quanh khu vực Huyệt mộ được con sông Kỳ cùng và một nhánh của nó ôm vào lòng.
Tận lưng chừng của dãy núi Khao Láng , điểm giữa của tay Long – Tay Hổ là mộ ông nội cụ VI VĂN ĐỊNH . Từ Bản Chu lên được đến đây phải đi mất ” vài con dao quăng ” như người dân tộc thường nói . Đường lên Khao láng không dốc lắm như các dãy núi đá ở Tây Bắc Việt nam mà thường dọc theo các triền núi có lớp đất vỏ rất dày ( có lẽ là đặc trưng của các ngọn núi vùng Lạng sơn ) . Hai bên đường lên là những rừng thông cổ thụ ngút ngàn tầm mắt , cái hơi se lạnh cuối thu làm cho những người lữ hành càng thêm phấn chấn bước tới . Vượt qua khoảng ba ngọn núi thật cao , chúng tôi xuống tới một thung lũng nhỏ và ngẩng lên , trong những bụi cây rậm rì , xanh biếc , mộ ông nội cụ VI VĂN ĐỊNH hiện ra trắng xóa .
TRÊN ĐỈNH CỦA KHAO LÁNG.
ĐÂY LÀ MỘ SỐ CẢNH ĐẸP DIENBATN CHỤP ĐƯỢC KHI LEO NÚI
Bắt đầu .
TỚI ĐÍCH
Trên lưng chừng đỉnh Khau láng , từ hơn 100 năm nay đã tồn tại một cái mộ có hình dáng khá kỳ lạ . Đây chính là mộ của ông nội cụ VI VĂN ĐỊNH . Mộ có hình mộ con Rùa nằm theo hướng Tọa Thìn – Hướng Tuất . Trên đỉnh mộ là mộ khối đá hình nửa quả trứng trông khá kỳ lạ . Huyệt mộ này được đặt đúng vào tâm điểm Âm Huyệt của Long mạch . Chúng ta cứ hình dung một người đàn bà nằm ngửa , hai chân dang ra và Huyệt mộ đặt chính xác vào Âm Huyệt . Minh đường của Mộ là cả một cánh đồng bát ngát ở phía dưới , thoải thấp dần về tới khu Phiêng Phai . Hai bên tay Long , tay hổ rất cân phân , ôm trọn cả khu Long Huyệt vào lòng . Con sồng Kỳ cùng chẩy quanh co , lững lờ từ phía Thanh long qua phía bạch hổ . Hai qua đồi đất tại khu Phiêng Phai như 2 chiếc Án , tọa trước Long huyệt . Theo sự khảo cứu bằng cảm xạ của người viết , kết hợp với khả năng ngoại cảm từ xa của 2 Nhà Ngoại cảm Minh Nguyệt và chị Mai ( Thái bình ) , chúng tôi đồng thời có kết luận giống nhau là dưới Huyệt mộ không có cốt . Sau này khi về đến bản Chu , chúng tôi được nghe câu chuyện về ngôi mộ này như sau . Trước kia , đúng là Ông nội cụ VI VĂN ĐỊNH được táng ở Huyệt mộ này . Sau này , không biết vì lý do gì mà người Tàu đào lên mang về Trung quốc mất . Triều đình Việt nam lúc bấy giờ đã phải xuất cho bố cụ ĐỊNH 200 quan tiền để sang Trung quốc chuộc về . Về sau này nghe truyền lại là táng bí mật ở trong núi nhưng không ai tìm thấy cả . Về hình dáng kỳ bí của Huyệt mộ , người viết xin phân tích kỹ ở phần sau .NGÔI MỘ CÓ HÌNH DÁNG KỲ BÍ
Từ các thời trước cụ VI VĂN ĐỊNH , dòng họ VI rất phát về Quan trường thuộc phái Võ quan . Sau thời cụ VI , có một điểm khác lạ là lại phát về cánh phụ nữ . Chúng ta có thể điểm qua một số phụ nữ trong dòng họ Vi phát Phúc nhờ chồng như sau :
* Bà VI KIM NGỌC ( Sinh ngày 12/1/Bính Thìn tức ngày 18/6/1916 ) là con thứ 3 của cụ VI VĂN ĐỊNH lấy chồng là NGUYỄN VĂN HUYÊN , Luật khoa Tiến sĩ , quê Hoài Đức – Hà đông .
* Bà VI KIM THÀNH ( Sinh ngày 12/12/ tân Sửu – 1902 )- con gái cả cụ Vi , lấy chồng là DƯƠNG THIỆU CHINH ( TRINH ) . Bố chánh quê tại Vân đình – Phủ Ứng hòa – Hà đông .
* Bà VI KIM YẾN ( Sinh ngày 4/5/Nhâm tý – 1912 ) con gái thứ 2 lấy chồng là PHAN HỮU CƯƠNG – Quê làng Đông Ngạc – Phủ Hoài đức – Hà Đông .
* Con gái út cụ Định là VI KIM PHÚ ( Sinh ngày 10/11/Mậu Ngọ – 1918 ) lấy chồng là HỒ ĐẮC DI , Bác sĩ là con trai thứ cụ HỒ ĐẮC TRUNG ở Huế .
* Bà VI NGUYỆT HỒ ( Con ông VI VĂN DIỆM – Là con trai trưởng cụ Định ) – Lấy chồng là Bác sĩ TÔN THẤT TÙNG .
VĂN BIA TRÊN MỘ ÔNG NỘI VI VĂN ĐỊNH .
NHỮNG NGHI ÁN PHONG THỦY TRONG DÒNG HỌ CỤ VI VĂN ĐỊNH .
Trong dòng họ cụ VI VĂN ĐỊNH có nhiều nghi án liên quan đến Phong thủy mộ phần . Người viết xin được điểm lại như sau :
* VI VĂN LÊ : Là con trai cụ Định đi ngựa qua sông Kỳ cùng , bị ngưa vướng rễ cây chồm lên , hắt ông Lê xuống và bị ngựa dẫm chết tại khúc sông ở Bản tấu – Xã Tú đoạn – Huyện Lộc bình . Ở nơi này còn có miếu thờ của ông .
* Bà VI THỊ TƯ ( Là em của cụ Định ) , khi đi ngựa ở Từ Liêm – Hà nội bây giờ , ngựa vướng vào rễ bèo Nhật bản chồm lên xô bà xuống ao chết đuối .
* Bà HÀ THỊ BẠCH ( Là chính thất của cụ Định ), trong khi cưỡi ngựa thăm con gái , ngựa vấp ngã làm bà tử thương tại xã Ứng hoà – Hà tây bây giờ . Mộ bà hiện nay được táng tại khu đất Nà Khưa – Xã Khuất xá – Lộc bình – Lạng sơn .
* Con trai cụ Định là VI VĂN HUYỀN yêu một bà đầm người Pháp. Vì gia đình hai bên cấm cản sao đó mà đã dùng súng lục bắn tự vẫn làm cả hai người bị chết tại Hải phòng .
Có một điều hết sức kinh ngạc là Cha cụ Định mang linh khí của Bạch hổ thì các con , cháu lại hay phải chết vì ngựa ???
HÌNH MIẾU THỜ NƠI ÔNG VI VĂN LÊ CHẾT DƯỚI SÔNG KỲ CÙNG TẠI BẢN TẤU – TÚ ĐOẠN – LỘC BÌNH .
TRÍCH LỤC CUỐN : THẤT TỘC THỔ TY Ở LẠNG SƠN .
Tác giả LÃ VĂN LÔ sưu tầm và dịch từ bản chữ Hán , có tham khảo bản dịch của cụ ĐỖ MỘNG KHƯƠNG .
Lời tựa : Mới đây , người viết may mắn có trong tay bản dịch trên của tác giả là nhà Dân tộc học LÃ VĂN LÔ ( 1973 ) . Trong bản THẤT TỘC THỔ TY này có phần viết về dòng họ VI ở Lạng sơn rất hay . Người viết xin trích đăng để các bạn có tài liệu tham khảo . dienbatn .HỌ VI
Xét gia phả họ Vi , nguyên tổ tiên là họ Hàn tên là Nhân , dòng dõi của Hoài Âm hầu Hàn Tín . Lã Hậu nghi Hàn Tín mật thông với Trần Hy làm phản , nên cùng lập mưu với Tiêu Hà diệt trừ Hàn Tín . ( Khoảng năm 110 trước CN ) . Lúc bấy giờ một người thiếp của Hàn Tín có thai, Tiêu Hà mật gửi cho Triệu úy Đà ở Lĩnh Nam nhận nuôi . Đà làm Long châu lệnh ( Long châu nguyên là đất Việt ta , thời Tần Vua sai Triệu Đà theo Nhâm Thao sang chia cai trị , đất ấy đến bây giờ thuộc Hán ) , nuôi nhận ( tức là con người thiếp của Hàn Tín ) rất chu đáo . Khi Nhân trưởng thành , giúp Đà làm việc , Đà chia đất cho từ Thượng Thạch trở đi , lấy phía Đông làm giới hạn . Đà sai Nhân bỏ nửa chữ Hàn đi trở thành họ Vi từ đó ( để tránh chu di Tam tộc ) . Từ khi Nhân ở đất Long châu , từ Thượng Thạch về phía Đông , Cổ Lân , Tư lãng về phía Bắc đều giao cho Nhân quản trị . Đến lúc họ Triệu suy , Nhân chiếm ức đất Long châu , sai con thứ chín là VI TIẾT NGHIÊM , giúp cai trị . Sau Nghiêm kiêu ngạo làm bậy bị Hồ giết chết ( Hồ là cháu Triệu Đà , con Trọng Thủy lấy Mỵ nương nước Việt sinh ra ) . Họ hàng con cháu lánh nạn về đất Nhật nam , trở thành một dòng họ quý tộc ở đất này . Như thế đủ thấy Phúc trạch họ Vi đầy đặn và lấu dài . Đến đời Trần , khoảng năm HƯNG LONG ( 1293 – 1314 ) , có VI KIM TÔN , xuất thân từ một người lính , làm Quan đến chức Đông dinh Đô Đốc phủ , tước phong Vạn Quận công , truyền cho con tên là KIM ĐỈNH , làm quan ở đất Hoan châu ( Tức Nghệ an bây giờ – NV ) , kiêm chức trưởng hải liên . ( Lúc bấy giờ Triều đình sai ông đào sông để chở lương thực đánh Chiêm thành ) . Ông làm nhà ở chỗ Châu Lỵ ( Nghệ an – NV ) , phía Đông Thành ( trên đất xã Vạn Phần ) . Vì có công làm đường thủy thuận tiện cho việc chở lương , nên được phong Cận Quận công . Đến đời cháu là KIM THẮNG , lấy chân Ấm tự , được bổ vào Trực Diện Kim đao Ty , trẻ tuổi , giỏi giang được Vua yêu quý . Đến đời Vua hiện ??? năm Xương Phù ( 1377 – 1388 ) , lại được giữ chức Kim Ngô . Từ khi HỒ QUÝ LY cướp ngôi , ông giận việc thoán nghịch không theo , liền vượt mọi khó khăn , ngầm sang Trung quốc cầu cứu để khôi phục lại nhà Trần . Vì không thỏa mãn được chí hướng của mình , Ông ẩn náu ở vùng biên giới . Người nhà Minh mời ra làm quan , Ông cũng không ra . Được tin Vua LÊ THÁI TỔ khởi binh ở Lam sơn , để đánh đổ chính sách đô hộ tàn bạo của nhà Minh , Ông lập tức chiệu tập dân binh trong các động , sách đi theo giúp Vua đánh giặc . Giặc bình xong , khi luận công , ông được liệt vào hàng Khai Quốc Công Thần , được phong chức Trụ Quốc tước thảo lễ Đô đốc mật Quận công , được dự vào việc Khu cơ ( tức là việc mật của Triều đình ) . Thời bấy giờ , họ Hồ chiếm cứ vùng Lạng sơn ( Tức HỒ KIM KHUÊ ) , có tên Mao Quốc công làm Nguyên soái . Năm Thuận Thiên thứ tư ( 1431 ) , Vua sai con trưởng của Ông là VI PHÚC HÂN , giữ chức Đô Đốc đồng tri Hoàn Quận công , cầm một đạo quân đông tới ba vạn người và Voi lên Lạng sơn tiễu phỉ , chiêu dân ( lúc đó dân siêu tán để tránh loạn lạc ) . Ông cai quản xứ Quảng Yên , sau làm Trấn thủ biên thùy , Triều đình cho lấy châu Lộc Bình làm quê quán , đời đời làm Phiên thần , không cho về quê nữa . Ông sinh được 5 người con trai , con trưởng là THẾ THẬN , con thứ là THẾ HUỆ chia nhau cai quản châu Lộc bình . Con thứ ba là THẾ KỲ ở An châu – Huyện AN BẢO . Con thứ tư là THẾ TẰNG ,ở Ôn châu . Con thứ năm là THẾ TRẠCH châu Bình Tây ( Xã Xuân Lễ – Châu Cao Lộc ngày nay ) , đều được phong làm Kinh Lược sứ ( Theo quan chế triều Lê là tước quan Chánh Ngũ phẩm được phong tước hầu ) . Sau THẾ THẬN được phong tước Công , truyền 2 đời đến DIÊN ĐÌNH , ba đời đến HOÀNG HOÃN ( ? ) , bốn đời đến HÂN ĐƯỜNG , gặp lúc nhà Mạc cướp ngôi nhà Lê , con HÂN ĐƯỜNG là NHỮ DIỆC hầu Đức Thứ ( ? ) , cháu Trúc Quận công Đức Quảng không chịu theo nhà Mạc . Còn chi thứ hai là con cháu THẾ HUỆ là VI ĐỨC SỸ , đem dân thuộc hương động của mình phụ thuộc vào triều nhà Minh . Từ đấy , châu Lộc bình mất đi một nửa phần thượng du ( tức là từ đất Tư Long thuộc tỉnh Quảng tây bây giờ ) . NHƯ DIỆC cho con là ĐỨC TỰ cố giữ trại sách ( sau Tự có công được phong Thọ Quận công ) . Tự đem đồ đảng đi vào Nghệ an theo Vua Lê . Lúc bấy giờ Vua nhà Minh tha tội cho họ Mạc , con cháu MẠC ĐĂNG DUNG là Phúc Hải làm An Nam Đô thống , lấy vùng Thanh – Nghệ giao cho Vua Lê để thờ cúng Tổ tiên , tức LÊ TRANG TÔNG trung hưng , hiệu là Nguyên Hoà ( 1533 – 1548 ) . Còn Vua Lê húy là Minh thì biệt phong là Thống sử Ty . Thời đó họ Mạc lên chiếm cứ vùng Lạng sơn , có Ngụy Đôn hậu Vương Mạc Kính Cung chiếm cứ châu Văn Lan , lên ngôi Vua ở xã An Bài ( Ngụy Thái bảo Nguyễn Dự làm mưu chủ , ở Lạng sơn có hào tướng họ Nông , họ Hà đi theo nhà mạc ) . Mạc Kính Cung tiếm xưng hiệu là Càn Thống ( 1593 – 1635 ) , đắp thành Khánh Dương ( bây giờ ở núi Vệ sơn , Đông Kinh , nền Thành cũ vẫn còn ) … duy có Thọ Quận công bày mưu đánh giặc , bảo toàn được Tỉnh Lạng sơn , đánh giết được Vương Mạc Đôn hậu ở An Bác , đuổi Kính Cung về Cao Bằng . Dến khi nhà Lê trung hưng lên , Triều đình cho làm Tam Đô Ty quản binh để chống lại nhà Mạc . Đây là việc thưởng công cho cha con Thọ quân mà Tỉnh Lạng sơn đặt chức quan Ty từ đó . Triều đình lại cho con cả Thọ Quận công là ĐỨC KHÁNH làm Tam Ty trưởng , được phong Lại Quận công , truyền đến cháu là ĐỨC THẮNG , tước vị càng cao đã từng phụng mệnh đi khắp xứ Bắc quốc , được thưởng hai Huyện BẢO LỘC và LỤC NGẠN làm Thái Đô để lấy binh , lương . Lúc bấy giờ , họ Vi có người con nuôi là HÀ ĐÔN , là con thứ của Tây sơn hầu HÀ ĐIỀM . Lại Quận công lấy em gái Đôn làm vợ lẽ , được ông yêu quý hơn các vợ khác . Đôn học nhiều mà tinh ranh , vũ dũng hơn người , đi đánh giặc ở Cao bằng xung phong vào trận bắt giặc ( bắt được ngay tướng MẠC KHÁNH SỬ ) , đánh bại TRẦN SÙNG VĂN , được phong Lục Quận công , đổi lấy họ Vi tên là ĐỨC ĐÌNH . Vua lại sai đi Cao Bằng hòa giải với Mạc Long Thái Vương . Vương lấy hai tôn nữ là hai nàng Đông Hoa và Quế Hoa , gả cho Đôn và cho về quê . Lại Quận công không về , Đôn lấy con gái họ Mạc mà nghi ngờ . Đôn ngấm ngầm muốn chiếm đoạt dòng họ Vi . Nhưng Kiêm Nghĩa hầu ( tên là ĐỨC THỤ ) , vẫn bao dung không chống cự . May mà lòng Trời giúp họ Vi , Hà Đôn chết mà ĐỨC THẮNG ( Vũ Quận công ) mới đi xứ Trung quốc về ( Ông có bài kể về Hà Đôn rất thâm chép ở tập Văn học ) . Được lần lượt an ủi , vỗ về , họ hàng nói ( Gia phả họ Vi thì thấy chép : Tháng 2 năm Phúc Thái ( 1647 ) , Lục Quận công là HÀ ĐÌNH MÚC giết Sóc Nghĩa hầu VI KHAO . Em là ĐỨC THỤ thế cô bèn ngầm mang cháu là PHÚC AN đương đêm chạy sang Bảo Lộc , nâng tựa Lại Quận công . Lúc bấy giờ ĐỨC ĐÌNH xưng Phò mã Quốc công , sắp làm việc trái phép ( Triều đình cũng không làm gì được ) . Đến đời Khuê Quận công PHÚC VỊNH mới dời chỗ từ Dinh Chùa ( Xã Tú đoạn – Huyện Lộc bình ) đến ở núi Lục Mã ( Xã Khuất xá , Lộc bình ) . Nguyên xứ này núi sông quanh co , đất từ dãy núi Côn Sơn , Mẫu Sơn chạy sang , hai sông gặp nhau thật là một thắng cảnh của cả Tỉnh Lạng sơn , không riêng chỉ là nơi núi non của một khu .
Nguồn gốc Gia thế bảy họ Thổ Ty thì họ Vi là dòng họ trâm anh hơn cả . Trải qua 22 đời nhờ ơn nước , các đời nối tiếp nhau cai quản dân làm đến Khanh Tướng , có hơn 100 người làm Công , Hầu , Bá không thể đếm xiết .Chỉ có Thọ Quận công , Lục Quận công , Vũ Quận công , Khuê Quận công , bốn ông trong số 10 Quận công giữ chức kiêm cai quản tỉnh đến sông Bồ đề , uy trấn biên thùy , tiếng vang trong Nam ngoài Bắc , được Triều đình ban thưởng Huân công , công lao bậc nhất , cấp thêm cho hai Huyện Trung châu làm ngụ lộc . Tướng bày tôi được ân vinh đến như thế là tột bậc . Năm Chiêu Thống thứ 2 ( 1789 ) , Mẫn ?? để tránh sự uy hiếp của Tây sơn – Nguyễn Huệ , chạy từ Gia Bình đến Hữu Lũng , đóng ở Cần Dinh , sai quan Nội hàn là Ngô Trí đem chiếu chỉ triệu tập các phiên thần vùng Cao Lạng sơn đến giúp Vua . Lúc bấy giờ họ Vi có Hiền xuân hầu PHÚC KIÊN , họ Nguyễn có Nhuệ Trung hầu ĐÌNH THÁI , đem nghĩa binh hơn 1000 người đi theo Vua . Lưu Việt trung hầu Phúc Bảo giữ Lạng sơn . Năm sau quân Thanh đến cứu viện thua chạy về , Vua chạy đến 10 ngày , bảy họ Phiên thần toan xin Vua tạm lánh ở Cao Bằng để dần dần mưu đồ việc khôi phục . Vua lại nghe TÔN CHẾ HUÂN ( Tức TÔN SĨ NGHỊ ) cùng ra Nam quan rồi sang Trung quốc . Vua ra sắc phong cho Xưởng Quận công HÀ QUỐC KỲ hợp lực với Vi hầu Phúc Kiên ở lại chống quân Tây sơn – Việt Trung hầu Phúc Bảo mang gia quyến và đồ đảng ( tham trần HOÀNG ĐÌNH CẦU , phòng ngữ NGUYỄN ĐÌNH CHẤT ) , theo Vua sang Quảng tây . Sau nghe bản triều CAO HOÀNG ĐẾ khởi binh ở cõi Nam , Phúc , Bảo , và Đình Chất lại xin theo Vua về và được Vua cho y như chức cũ làm Thế Thần đời đời kế tục cai trị Hạt mình . Vụ khởi loạn năm Quý Tỵ ( Ngụy Khôi ) , , họ Vi không có ai liên quan . Gần đây có XUÂN PHƯƠNG công làm đến Hiệp Biện Đại Học sĩ , mở phủ bản hạt , tước phong trường phái Nam . Sau này còn nhiều người tài giỏi kế tục không dứt .
VĂN BIA TRÊN ĐỈNH KHAU LOÁNG .
Trải qua nhiều khó khăn , được sự trợ giúp nhiệt tình của con cháu dòng họ VI và nhất là được sự giúp đỡ hiệu quả của ThS. NGUYỄN XUÂN DIỆN – Phó Giám đốc Thư viện Hán nôm . Ngày hôm nay , người viết đã có được bản dịch văn bia của ngôi mộ dòng họ VI trên đỉnh Khau Loáng , một ngôi mộ có nhiều bí ẩn . Người viết xin chia sẻ cùng các bạn .
諒 山 省 祿 平 州 屈 舍 總 馬 祿 村 韋 家 誌 墓
先 封 公 太 夫人 卜吉 于 丘 浪 山 前 後 四 十 六 年 始 非 敢 也 蓋 有 待 也 我 家 本 歡 州 自 始 祖 都 督 桓 郡 公 奉平吳 創 業 舉 …準往諒 山 處 為 國 … 平 食 祿于本 州 遂 館 焉．先 封 公 的 派 也．
公 以 嘉 隆朝 乙 卯 年 九 月 二 十 三 日 辰 時 生 ．明 命 十 二 年 承 鎮 官 保公 為 本 州 知 州 十 四 年 … 雲 進 為 省 城 於 時 七 州 ． 惟 公 前 來 保 護 身 手 轉 輪 射 宛 匯 將 名 中匯 … 隋 皆 無 解 以 公 知 府 衙 仍 嶺 嗣 德 七 年 致 士 ． 八 年 七 月十 二 日 酉 時 終 于 嘉 壽 六 十 一歲 ．
先 太 夫 人 姓 何 翻 臣 一 貴 族 也 …… 以 乙 丑 年 四月十 二 日 丑 時 生 ； 以 癸 亥 年 二月 十 九 日 戊 辰 壽 終享 年五 十 有 九 癸 日． 先 封 公 太夫 人 在 于 仕 歷 蒞 州 縣 垂 三十 年 自 升 翻 羽 加 督 府 金 御 昭 列 始 蒙 封 贈 先 公 太 夫 人 以 不 及見 矣 ．
同 慶 三 年 二 月 日 太 夫 人 為 五 品 宜 人 ， 金 上 臨 御 之 五 年 三月 日 慶 太 夫 人 從 三 品 淑 人 ； 十 一 年 十 一 月 日 累 贈 …… 公 加 … 寺 卿 ， 太 夫 人 正 三 品 淑 人 ． 於 是 理 拜 …… 事 親 而 言 曰 忠 孝 矣． 先 封 公 精 忠 一 片 日 月 爭 光 ， 歷 朝 …… 命先 蔭 之 福 ． 生 有 機 足 以 表 …… 後 世 而 庇 賴 … 子 孫 矣 …… 列 …… 先 封 太 夫 人 之 隆 … 並 壽 于 碑 … 子 … 之 …… 而 能 全 大 節 無 … 所 生 其 來 有 … ．
諒 平 等 處 地 方 提 督 軍 務 場 派南 小 子 TÀI LIỆU HỌ VI
Phiên âm:
LẠNG SƠN TỈNH – LỘC BÌNH CHÂU – KHUẤT XÁ TỔNG – MÃ LỘC THÔN
VI GIA CHÍ MỘ
Tiên Phong công, Tiên thái phu nhân bốc cát vu Khâu Lãng sơn, tiền hậu tứ thập lục niên thủy phi cảm tuy dã, cái hữu đãi dã. Ngã gia bản Hoan Châu, tự thủy tổ Đô Đốc Hoàn Quận công phụng bình Ngô sáng nghiệp cử [..]1 chuẩn vãng Lạng Sơn xứ, vi quốc [..] bình thực lộc vu bản châu toại quán yên. Tiên Phong công đích phái dã.
Công dĩ Hoàng triều Gia Long, Ất Mão niên cửu nguyệt, nhị thập tam nhật, Thìn thời sinh. Minh Mệnh thập nhị niên thừa trấn quan bảo công vi bản châu Tri châu. Thập tứ niên [..] vân tiến vi tỉnh thành ư thất châu.
Duy công tiền lai bảo hộ thân thủ chuyển luân xạ Uyển Hối tướng danh Trung Hối [..] tùy giai vô giải dĩ công. Tri phủ nha nhưng lĩnh Tự Đức thất niên chí sĩ; bát niên thất nguyệt, thập nhị nhật, Dậu thời chung vu gia, thọ lục thập nhất tuế.
Tiên thái phu nhân tính Hà, phiên thần trung nhất quý tộc dã [..], dĩ ất Sửu niên, tứ nguyệt, thập nhị nhật, Sửu thời sinh; dĩ Quý Hợi niên, nhị nguyệt, thập cửu nhật, Mậu Thìn thọ chung. Hưởng niên ngũ thập hữu cửu quý nhật.
Tiên Phong công thái phu nhân tại vu sĩ lịch lỵ châu huyện thùy tam thập niên tự thăng phiên vũ gia đốc phủ kim ngự chiêu liệt thủy mông phong tặng Tiên công thái phu nhân dĩ bất cập kiến hĩ. Đồng Khánh tam niên, nhị nguyệt nhật, thái phu nhân vi ngũ phẩm Nghi nhân. Kim Thượng lâm ngự chi ngũ niên, tam nguyệt nhật khanh thái phu nhân Tòng tam phẩm Thục nhân; Thập nhất niên, thập nhất nguyệt nhật lũy tặng [..] công gia [..] Tự khanh, Thái phu nhân Chánh tam phẩm Thục nhân. Ư thị lý bái [..] sự thân nhi ngôn viết Trung Hiếu hĩ.
Tiên Phong công tinh trung nhất phiến, Nhật nguyệt tranh quang. Lịch triều [..] [..] mệnh tiên ấm chi phúc. Sinh hữu cơ túc dĩ biểu [..][..] hậu thế nhi tý lại [..] tử tôn hĩ [..] liệt [..] [..]. Tiên Phong thái phu nhân chi long [..] tịnh thọ vu bi […] tử […] chi […] nhi năng toàn đại tiết vô [..] sở sinh ký lai hữu [..].
Lạng – Bình đẳng xứ địa phương Đề đốc quân vụ
Tràng Phái nam tiểu tử.
1 Dấu ngoặc vuông [..] biểu thị một chữ hoặc vài chữ trong nguyên bản bị mất.TÀI LIỆU HỌ VI
Dịch nghĩa:
GHI CHÉP VỀ MỘ PHẦN HỌ VI TẠI THÔN MÃ LỘC, TỔNG KHUẤT XÁ,
CHÂU LỘC BÌNH, TỈNH LẠNG SƠN
Cụ Tiên Phong cùng cụ bà bói được đất tốt ở núi Khâu Lãng, sớm kết phát trong khoảng trên dưới 46 năm cũng có ý ngầm đợi.
Nhà ta vốn ở Hoan Châu1, tự cụ Thủy tổ Đô Đốc Hoàn Quận công vâng mệnh đi bình dẹp giặc Ngô, dựng nghiệp nhà Lê, được cho đến hưởng lộc ở châu này mà ở lại đó. Cụ Tiên Phong là con cháu dòng đích.
Cụ Tiên Phong công sinh giờ Thìn, ngày 23 tháng 9 năm Ất Mão, niên hiệu Gia Long (?)2. Năm Minh Mệnh 12 (1831) cụ vâng mệnh làm Tri châu châu Lộc Bình. Đến năm thứ 14 (1833) vây tỉnh thành và thất châu. Cụ trước đây đã có công bảo vệ thân hữu tay chân của tướng Trung Hối, đã giải vây được, nên rất có công. Năm Tự Đức 7 (1854) về nghỉ hưu. Năm Tự Đức 8 (1855) tháng Bảy, ngày 12, giờ Dậu, cụ mất tại nhà, thọ 61 tuổi.
Cụ bà người họ Hà, là dòng họ phiên thần quý tộc danh giá. Cụ sinh giờ Sửu, ngày 12 tháng 4 năm Ất Sửu (1805). Mất giờ Mậu Thìn, ngày 19 tháng Hai năm Quý Hợi (1863) hưởng thọ 59 tuổi. Cụ theo cụ ông tại các nơi cụ ông làm quan ở các châu huyện có đến 30 năm, nhưng những vinh dự mà nhà vua phong tặng cho cụ thì cụ đều không kịp thấy.
Năm Đồng Khánh 3 (1888), tháng Hai, cụ được ban Ngũ phẩm Nghi nhân. Đến năm Thành Thái 5 (1893), tháng Ba, cụ được ban Tam phẩm Thục nhân; năm thứ 11 (1899) tháng 11 cụ ông được liên tiếp (truy) tặng là [..], lại thêm […] Tự khanh, nên cụ bà lại được ban Tam phẩm Thục nhân. Bấy giờ […] gọi là Trung hiếu vậy!
Cụ Tiên Phong là một bậc trung nghĩa ở đời, lòng trung sáng cùng nhật nguyệt. Trải các triều đều […], lại cho con cháu được hưởng ấm. Khi cụ còn sống thì chí khí sắt son làm gương cho hậu thế; khi cụ mất đi thì phúc lớn để lại cho cháu con mãi muôn sau. Vì thế xin được kể ra đây công đức của cụ Tiên Phong và cụ bà, khắc lên bia đá, truyền mãi muôn đời, để cho hậu thế giữ trọn danh tiết.
Đề đốc quân vụ các địa phương Lạng – Bình
Con trai Tràng Phái Nam kính đề1.
1 Hoan Châu: Nghệ An ngày nay.
2 Thực ra bia viết nhầm. Trong niên hiệu Gia Long không có năm Ất Mão. Năm Ất Mão gần nhất trước đó là 1795.
1 Căn cứ theo niên đại nêu trong bia và gia phả họ Vi, thì bài văn bia này được cụ Tràng Phái nam viết trong khoảng từ năm 1899 đến năm 1905.
Bản dịch của ThS. NGUYỄN XUÂN DIỆN – Phó Giám đốc Thư viện Hán nôm
HỌ VI Ở LẠNG SƠN VÀ CÔNG LAO CỦA ĐÔ ĐỐC VI ĐỨC THẮNG ĐỐI VỚI XỨ LẠNG .Bài của HOÀNG GIÁP – Viện nghiên cứu Hán – Nôm .
Lạng sơn xưa là Lạng châu ở nơi địa đầu Tổ quốc . Nhìn lên bản đồ , Lạng sơn như một con diều sải cánh không bết mỏi mệt . cánh bên trái là Lộc bình , Đình lập ; Cánh bên phải là Văn quang , Văn lãng , Tràng định . Trục đối xứng là Đồng đăng , Cao lộc , Thị xã . Đồng Mỏ và Hữu lũng .
Lạng sơn trải qua bao thăng trầm sóng gió biến thiên lịch sừ mà lúc nào cũng ngẩng cao đầu ở vị thế tiền tiêu . Hôm nay lạng sơn vất cánh bay cao hơn , bay xa hơn , xứng đáng là một trung tâm Kinh tế , văn hóa của một nút giao lưu hội tụ Quốc tế . Sở dĩ lạng sơn có được điều đó vì Lạng sơn có sức mạnh của 7 họ Thổ ty và của Nhân dân các dân tộc tày , Nùng , Dao , Kinh , Hoa …ngàn đời sinh sống tại đây .
Trong bài này tôi xin được nêu kiến giải bước đầu của mình về họ Vi , một trong 7 họ Thổ ty ở lạng sơn và con người tiêu biểu của họ là VI ĐỨC THẮNG .
DÒNG HỌ VI Ở LẠNG SƠN
Đến nay có rất nhiều giả thiết về nguồn gốc họ Vi ở lạng sơn . Để có một kết luận xác thực về nguồn gốc họ Vi âu cũng lắm công phu . Thuyết thứ nhất cho rằng họ Vi là con cháu Hàn Tín . Chữ Hàn 韓 , một bên là chữ Trác 卓 , một bên là chữ Vi 葦. Truyền rằng hàn Tín bị ghép vào tội phản nghịch chu di Tam tộc thì một số người họ Hàn , trong đó có vợ bé hàn Tín đang mang thai chạy trốn sang Giao chỉ , cư trú tại Tổng vạn phần xứ Nghệ an , sau đổi làm họ Vi. Đến thời Lý , Trần , ông cha họ đã từng làm quan có công . Khi đó họ lại chuyển đến cư ngụ tại phía Tây núi Huyền đình – Lục ngạn – Bắc giang . Trong cuộc kháng chiến chống quân Minh , họ lại giúp lê Lợi , có công nên được phong Đô đốc Đồng tri ( Phó Đốc trấn ) , trấn giữ Lạng sơn , đời đời con cháu được phân phong ở Lộc bình . Đất Bắc ninh , Bắc giang , Lạng sơn trong Lịch sử gắn chặt với nhau , lúc thì gọi là Lạng giang , khi thì gọi là Đạo Kinh bắc , nên họ Vi ở Lục ngạn được coi là ” bản xứ ” tức người Lạng sơn .
Nguyễn Đình tộc phả ( Hiện anh Nguyễn đình Bao ở Thị trấn Na sầm – Văn lãng cất giữ ) chép : ” Con trai thứ 8 Vũ Nghĩa tướng quân Đô đốc Thiêm sự Nghi Quận công Nguyễn Cẩm Miên đem binh mã 15.000 người đến lạng sơn làm Chánh Tuần phủ . Người bản xứ lạng sơn , Đô đốc Đồng tri Hoàn Quận công VI ĐÌNH HÂN cũng đem 15.000 tướng sĩ , binh mã lên Lạng sơn làm Phó Tuần phủ đóng tại Đoàn Thành cùng chế ngự biên cương . Chia giữ các Quan ải Nam quan , Bình nhi , Bạc khư, Bình lăng , Lân quan , Phân quan , Kết quan . Mỗi Quan ải đều 2.000 người chốt giữ . Bấy giờ chiến sự vẫn xảy ra , Triều đình ra lệnh chỉ buộc hai họ Nguyễn và Vi ở lại giữ Lạng sơn , không được về quê , thế tập cha truyền con nối làm Phiên Thần ” .
Thuyết thứ hai cũng thừa nhận Tổ tiên của họ Vi sống ở Nghệ an , nhưng không phải ở Tổng vạn phần mà là ở xã Phát xá – Huyện Thiên lộc ( Can lộc ) . Người được cử lên trấn giữ lạng sơn không phải là VI BÌNH HÂN mà là VI THẾ ĐỨC .Thuyết này không hề nói đến họ Vi chuyển từ Nghệ an đến cư trú tại núi Huyền đình – Lục ngạn – Bắc giang .
Trong bảng kê khai Gia phả của Tuân Vũ bá Vi Đình Trinh ( bản sao năm Khải định thứ 4 – 1919 ) có chép : ” Thủy tổ Tuyền Quận công VI THẾ ĐỨC quê ở xã Phát xá – Huyện Thiên lộc xứ Nghệ an . Bấy giờ theo khởi nghĩa ( Lam sơn ) , có công được Vua ghi nhớ công lao cho làm Phiên Thần xứ Lạng sơn , hưởng lộc nước , đời đời kế tập , cư trú tại xã Suất Lễ – Châu Lộc bình ” .
Hai thuyết trên có khác biệt , nhưng có nhiều điểm chung :
1/ Tổ tiên họ Vi ở Lạng sơn trước đây có cư trú tại Nghệ an , đã có công với nước được phong tước .
2/ Họ Vi được phong đất ở châu Lộc bình – Tỉnh Lạng sơn .
Họ Vi được kế tập làm Phiên Thần ở Lạng sơn để bảo vệ biên cương Tổ quốc .
CÔNG LAO CỦA ĐÔ ĐỐC VI ĐỨC THẮNG ĐỐI VỚI XỨ LẠNG .
VI ĐỨC THẮNG người xã Khuất xá – Châu Lộc bình – Phủ Trường kháng xứ Lạng sơn – Đạo Kinh Bắc nước An Nam . Vào những năm Vĩnh Trị ( 1676 – 1680 ) được Trịnh phong là Đô tống binh sứ ty Đô Tổng binh sứ , Bắc quân Đô đốc Thiên sư , Vĩ Quận công ( Chức này sau gọi là Đốc trấn hay Tổng trấn ) .Những năm này VI ĐỨC THẮNG là vị Quan cao nhất trông coi xứ lạng .
Từ khi VI ĐỨC THẮNG được phong là Đố đốc Thiêm sự , ông đã có nhiều cống hiến đối với mảnh đất biên cương này . Điều đầu tiên phải nói đến là VI ĐỨC THẮNG cùng hai phó tướng là NGUYỄN ĐÌNH LỘC , THÂN ĐỨC TÀI đã giữ yên biên giới , làm tốt việc bang giao để dân 7 Châu xứ Lạng an cư lạc nghiệp .
Sắc chỉ ngày 16/10 năm Vĩnh Trị thứ nhất 1676 , khẳng định : ” Đại nguyên soái Trưởng Quốc chính Thượng sư Tây vương ( TRỊNH TẠC ) lệnh chí : Đô đốc Tổng binh sứ Đô đốc Thiêm sự Vĩ Quận công VI ĐỨC THẮNG , Tổng binh Đô đốc đồng tri Thao Quận công NGUYỄN ĐÌNH LỘC , Tổng binh Thiêm sự Đề đốc Vinh Quận công HOÀNG CÔNG BÌNH , Quảng úy Đại sư Vi đường hầu HÀ ĐỨC TUẤN , Đề đốc Cường Quận công NGUYỄN ĐÌNH KẾ , Đề đốc kiêm Thọ hầu VI PHÚC QUỐC , Tham đốc kiêm Tài hầu HOÀNG CÔNG HIỀN , Hào xuyên hầu VI ĐÌNH BÌNH xứ Lạng sơn …Nếu được tin của Tuyền Quận công ( NGUYỄN KHẮC TUY ) thì phải đem quân đến tiếp viện , hiệp lực vây đánh cốt giết sạch lũ giặc . Ai chém được đầu giặc , hay bắt sống được chúng , thu được ngựa , vũ khí , có công phải được đối chiếu hậu thưởng để động viên khuyến khích . Đồng thời phải lập nhiều đồn , tăng thêm quân để tiệu trừ tiêu diệt bọn phản loạn . Chế độ rõ ràng , kẻ nài vi phạm sẽ có Quốc pháp . Nay ra lệnh ” .
dienbatn với bà VI NGUYỆT HỒ là phu nhân của cố Giáo sư bác sĩ Tôn Thất Tùng .
dienbatn với bà VI KIM THÀNH .
dienbatn với con cháu họ Vi
