Lễ cúng tiễn ông Táo (ngày 23 tháng Chạp)
Ý
nghĩa: Người Việt xưa cho rằng: trong mỗi gia đình đều có vị thần bếp (còn gọi
là TThần Táo Quân – Vua Bếp) trông nom cuộc sống của họ.
Quân gồm 3 người, hai táo ông và 1 táo bà. Hàng năm cư đến ngày 23 tháng Chạp
(tháng 12 âm lịch), Thần Táo Quân cưỡi cá chép lên thiên đình (để bẩm báo với
Ngọc Hoàng mọi việc tốt, xấu trong năm của từng người trong gia đình, nên ngày
23 tháng Chạp được gọi là ngày Tết ông Táo. Ngày nay, vào ngày 23 tháng Chạp
hàng năm, nhà nhà đều thành kính săm sửa lễ vật để tiễn ông Táo lên chầu
Trời.
Sắm
lễ
tiễn ông Táo được thực hiện tại gia. Lễ cúng ông Táo gồm có.
+ Một mâm
cỗ mặn, bánh kẹo, trầu cau, rượu. . .
+ Ba bộ mũ
áo, hia hài táo quân cùng vàng nén.
+ Ba con cá
chép sống để táo quân cưỡi bay lên Trời
VĂN
KHẤN ÔNG TÁO LÊN CHẦU TRỜI
Chạp)
Nam mô a di
đà phật!
Nam mô a di
đà phật!
Nam mô a di
đà phật!
Con lạy
chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư hật mười phương
Con kính
lạy ngài đông trù tư mệnh táo phủ thần quân. tín chủ (chúng) con là:
Ngụ
tại:……………
Hôm nay
ngày 23 tháng Chạp tín chủ chúng con thành tâm sắp sửa hương hoa phẩm luật, xiêm
hài áo mũ, kính dâng tôn thần. Thắp nén tâm hương tín chủ con thành tâm kính
bái. Chúng con kính mời ngài Đông trù Tư mệnh Táo phủ thần quân hiển linh trước
án hưởng thụ lễ vật.
Cúi xin Tôn
thần gia ân xá tội cho mọi lỗi lầm trong năm qua gia chủ chúng con sai phạm. Xin
Tôn thần ban phước lộc, phù hộ toàn gia chúng con, trai giá, già trẻ sức khỏe
dồi dào, an khang thịnh vượng, vạn sự tốt lành.
Chúng con
lễ bạn tâm thành, kính lễ cầu xin, mong Tôn thần phù hộ độ trì.
Nam mô a di
đà phật!
Nam mô a di
đà phật!
Nam mô a di
đà phật!
Chú ý: Sau
khi bày lễ, thắp hương và khấn xong, đợi hương tàn lại thắp thêm một tuần hương
nữa lễ tạ rồi hóa vàng mã và thả cá chép ra ao, hồ, sông, suối… để cá trở ông
Táo lên chầu trời.
(Theo
Camnanggiadinh)
II.
Lễ cúng ông Táo và bài khấn Nôm ngày 23 tháng Chạp
Táo còn gọi là Táo Quân hay Thổ Công là vị thần cai quản mọi hoạt động của gia
chủ. Không những ông là vị thần định đoạt may, rủi, phúc họa của gia chủ mà còn
ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư, giữ bình yên cho mọi người trong
nhà.
dân gian, ông Táo hay Thổ Công gồm có 3 vị (hai ông, 1 bà), có nơi còn gọi là
Vua Bếp. Tương truyền, xưa có người tên là Trọng Cao, lấy vợ là Thị Nhi, ăn ở
với nhau đã lâu mà không có con, sinh ra buồn phiền, xích mích. Một hôm Trong
Cao đánh vợ, Thị Nhi bực tức bỏ nhà ra đi, gặp Phạm Lang và cùng nhau nên vợ nên
chồng.
Cao ân hận, bỏ công ăn việc làm đi khắp mọi nơi tìm vợ và trở thành người hành
khất sống qua ngày. Một lần Trọng Cao vào một nhà xin ăn, được bà chủ mang cơm
ra đãi, Trọng Cao nhận ra bà chủ là vợ mình, Thị Nhi cũng nhận ra người hành
khất chính là Trọng Cao – chồng cũ của mình. Hai người ân hận, hàn huyên thổ lộ
tâm tình. Sợ Phạm Lang về bắt gặp nên Thị Nhi bảo Trọng Cao ẩn vào đống rơm
ngoài vườn để nàng tìm cách thu xếp cho êm đẹp.
Cao đi đường xa mệt mỏi nên ngủ thiếp trong đống rơm. Lúc Phạm Lang về, nhớ đến
việc thiếu tro bón ruộng, liền châm lửa đốt đống rơm. Sự việc xảy ra quá bất
ngờ, Thị Nhi chạy ra thấy vậy liền nhảy vào đống lửa chết theo Trọng Cao. Thấy
vợ chết cháy, Phạm Lang thương xót tiếp tục nhảy vào đống lửa đang cháy đỏ và cả
ba đều chết cháy.
đế thương tình thấy 3 người sống có nghĩa có tình nên phong cho làm Táo Quân và
giao cho Phạm Lang là Thổ Công trông coi việc trong bếp, Trọng Cao là Thổ Địa
trông coi việc trong nhà, còn Thị Nhi là Thổ Kỳ trông coi việc chợ
búa.
tục thờ cúng Táo công cũng từ đấy mà có. Thường thì bắt đầu từ chiều 22 hoặc
sáng 23 tháng Chạp, các gia đình làm lễ để ông Táo lên chầu trời, tấu trình mọi
việc của gia chủ, đến trưa 30 Tết thì ông Táo lại có mặt ở hạ giới để tiếp tục
công việc.
sự tích trên nên sắm mũ Thổ Công thường có 3 chiếc, một của nữ thần, 2 của nam
thần có cánh chuồn, kèm theo là áo và hia cùng bệ bằng giấy. Theo sách “Nam Định
địa dư chí” của
tiến sĩ đốc học Khiếu Năng Tĩnh thế kỷ XIX, mục phong tục thì mũ và áo của Táo
Quân mầu vàng. Nhưng có sách lại nói màu sắc tùy thuộc từng năm, ứng với các
hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
vị thờ Táo Quân thường chỉ đề: “Đông trù tư mệnh Táo phủ Thần Quân” hoặc: “Bản
Thổ phúc đức Tôn Thần” (vị thần định sự phúc đức cho gia đình). Cũng có nơi lại
ghi bài vị: “Định phúc Táo Quân” (ông Táo định việc phúc). Phúc đức này do gia
chủ và người trong nhà tạo ra trong từng năm, tức là ăn ở, cư xử xấu hay tốt
trong một năm.
tiến sĩ Khiếu Năng Tĩnh, ông Táo là vị thần được Thượng đế phân công cai quản
ở một nhà nên Táo Quân là vị chủ thứ nhất của mỗi nhà (Đệ nhất gia chi chủ) nên
khi cúng lễ kêu cầu việc gì đều phải khấn Táo Quân trước để ông Táo biết việc
làm của gia chủ rồi mới khấn lễ Gia tiên. Với những nơi sùng tín, người ta cúng
Thổ Công mỗi tháng hai lần vào dịp tuần rằm và mồng 1 hàng tháng. Lễ cúng đơn
giản thường là hương hoa, trầu cau, rượu. Cũng có khi người ta cúng đồ mặn (xôi,
gà hoặc chân giò) khi gia đình có việc cần cầu xin.
cúng Táo Quân quan trọng nhất là 23 tháng Chạp. Ngày này ông Táo sẽ lên Thiên
Đình trình báo với Ngọc Hoàng mọi việc tai nghe mắt thấy ở trần gian trong năm
qua để định phúc, họa cho từng nhà. Do niềm tin này mà người ta tự nhắc nhủ phải
sống sao cho hợp đạo lý để cả nhà được bình yên, hưởng phúc lành. Đồng thời, lễ
cúng ông Táo Quân chầu trời được cử hành chu đáo, kính cẩn và lễ vật thịnh
soạn.
vật cúng Táo Quân ngày 23 tháng Chạp gồm có mũ, áo, hia, giấy vàng, giấy bạc,
trầu nước, hoa quả, cỗ mặn ( xôi, rượu, thịt), một con cá chép sống. Lễ xong
phóng sinh con cá chép ra ao, hồ cá sẽ hóa rồng đưa Thổ Công lên
trời.
khấn nôm ngày 23 tháng Chạp
nay là ngày…..tháng…. năm..
tôi ( hoặc con) là… cùng toàn gia ở số nhà… phố…. Phường…quận… thành
phố hoặc ở thôn…xã….huyện…..tỉnh.
lạy đức ” Đông Trù tư mệnh Táo phủ Thần Quân”
thể khấn thêm)
Thổ địa Long mạch Tôn Thần”
Ngũ phương ngũ thổ Phúc đức Chính Thần”
năm gặp tiết hết năm, tháng vừa cuối chạp.
đình sửa lễ bạc dâng lên
tạ phúc dày nhờ Thần phù hộ
mong Thần tâu bẩm giúp cho:
trong nếp sống rất hòa, ngoài mặt dám rằng cũng đẹp.
thông xin tấu thực thà
mong giúp đỡ lợi lạc
người no ấm, cả nhà thêm tiếng tốt lẫy lừng
việc thành công, một cửa ngút khí lành man mác
trông ơn đức vô cùng
