Chầu Năm Suối Lân – Đền Chầu Năm

      Có tài liệu cho rằng: ” Chầu Năm vốn là người Nùng, dưới thời Lê Trung Hưng theo lệnh vua, chầu trấn giữ cửa rừng Suối Lân bên dòng sông Hóa, coi sóc khắp vùng sông Hóa. Ở đó chầu không chỉ trấn giữ nơi sơn lâm mà còn giúp dân làm ăn, dạy dân đi rừng, làm nương. Sau này, chầu hóa tại đó và hiển linh giúp dân thuần phục mọi loài ác thú, trừ diệt sơn tinh, ma quái. Tương truyền vào những đêm thanh, chầu hiện hình cùng 12 cô hầu cận bẻ lái giữa dòng sông Hóa”.

Cảnh trong đền Chầu Năm Suối Lân

       Nhưng cũng có tài liệu cho rằng: Chầu Năm Suối Lân vốn là công chúa thời Lê Trung Hưng, vốn yêu thiên nhiên nên có xin vua cha lên sơn lâm để hưởng vui thú thanh nhàn. Đến vùng Suối lân cô thấy cảnh đẹp, địa linh nên đã dựng am để tu hành. Sau này, khi cô hóa thì Mẫu đã ban cho cô là Chầu Năm Suối Lân để cai quản vùng đất sơn lâm này. 
        Ngay trong văn của Chầu Năm cũng nhắc tới việc Chầu Năm giáng vào thời Lê Triều:

Đền Chầu Năm Suối Lân

      Đền Chầu Năm Suối Lân nằm ngay sát con đường quốc l A tuyến Hà Nội – Lạng Sơn. Đền Chầu Năm nằm khá gần cụm đền Quan Giám Sát và Đền Chầu Lục. Đền Chầu Năm cách đền Chầu Lục 4.5 km, cách đền Quan Giám Sát 3.5 km.
      Đây là một ngôi đền nhỏ, nhưng rất khang trang. Đền chính thờ Chầu Năm Suối Lân. Nằm bên cạnh phía bên trái là cung thờ chính của Cô Năm Suối Lân.

Một gian hàng bán thớt và dao ở cửa đền Chầu Năm Suối Lân

      Điều đặc sắc của ngôi đền này là trước công đền là một khu chợ dịch vụ sầm uất nổi tiếng mà không nơi nào có. Khu này chỉ chuyên bán các loại dao từ dao băm, chặt đến dao chuyên phát rừng; các loại thớt gỗ từ gỗ nghiến từ nhỏ đến to. Đây có thể được coi là món quà lưu niệm của Chầu và Cô với các thanh đồng, con nhang khi về đến nơi đây.

Vịt quay Lạng Sơn ở cổng Đền Chầu Năm Suối Lân

      Ngoài ra, bạn còn có thể mua làm quà cho gia đình món vịt quay Lạng Sơn cả con  thơm ngon nổi tiếng.

Vài nét về Cô Năm Suối Lân

    Cô Năm Suối Lân vốn là tiên nữ trên trời, theo lệnh cô giáng trần là người thiếu nữ dân tộc Nùng ở xứ Lạng. Cô Năm là thị nữ thân cận bên Chầu Năm Suối Lân. Vì thế, Cô Năm được phối thờ tại đền Chầu Năm là thế.

Cung Cô Năm Suối Lân ở đền Suối Lân

     Cô Năm Suối Lân được coi là vị tiên cô trấn giữ cửa rừng Suối Lân . Dòng Suối Lân do Cô Năm cai quản bốn mùa trong xanh, nước thông về sông Hoá. Tương truyền, đây là dòng suối thiêng của cô, nước suối xanh mát bốn mùa không bao giờ cạn.
     Cô Năm Suối Lân ít khi ngự đồng hơn Cô Sáu Lục Cung. Thường chỉ người nào có sát căn quả về cửa Cô hoặc khi về đền Suối Lân thì có thấy thỉnh bóng Cô Năm ngự đồng.
     Cung thờ cô được đặt cạnh ngay đền chính của Đền Chầu Năm Suối Lân. Nơi đây, được coi là nơi thờ chính của Cô Năm.