Tìm tiếng nói chung giữa chuyên gia phong thủy và kiến trúc sư

Phong thủy là một môn khoa
học…; phong thủy là nghệ
thuật tổ chức không gian sống…; phong
thủy là nghệ thuật bài trí…; phong thủy và kiến trúc không
thể tách rời v.v. Và chuyên gia
phong thủy khác với thầy phong thủy, cũng
như kiến trúc
sư khác hoàn toàn với thợ vẽ
nhà…

Có
rất nhiều định nghĩa và cách thức đề cập đến phong thủy. Tên gọi, khái niệm
của phong thủyđã rất quen
thuộc trong đời sống, không phải là một điều gì quá xa vời, cao siêu. Bài viết
này không đi sâu vào các vấn đề khoa học phong thủy; các phương pháp xây
dựng cơ sở hình học kiến trúc qua phong
thủy, hay giải pháp cụ thể của phong thủy trong kiến trúc nhà
ở; mà nói về câu chuyện thường gặp ở góc độ xã hội: phong thủy và thiết
kế.

Bây
giờ làm nhà, mấy ai không đi… hỏi “thầy”? “Thầy” ở đây được hiểu là thầy phong thủy (khác cấp độ
với chuyên
gia phong thủy), và chủ nhà hỏi về vấn
đề phong
thủy cho ngôi nhà mình, cuộc đất của mình để xây nhà. Chuyện này
không phải là mới; từ xưa vấn đề phong
thủy trong xây dựng công trình, nhà ở đã được quan tâm, ở cả tầng
lớp vua quan, nhà giàu quyền quý cho đến thường dân, và mức độ quan tâm cũng
phân theo đẳng cấp công trình và vị thế chủ nhân. Tuy nhiên hiện nay, mối quan
tâm tới phong thủy, và
yêu cầu chặt chẽ về phong
thủy đã phổ biến hơn rất nhiều trong đại chúng. Đa số những người
làm nhà chưa hiểu bản chất của phong
thủy là gì, nhưng cũng cứ phải tới thầy để thầy coi, để thầy phán;
và mang tâm thế thụ động, tin tuởng, chịu đựng tới mức nhẫn nhịn, mù
quáng. phong thủy là một
môn khoa học, cứ hiểu theo cách như thế, thì bản thân nó là một chuyên ngành
riêng, một nhánh hẹp, người hành nghềphong thủy xưa là thầy địa lý;
chứ đâu phải “thầy” nào cũng có khả năng “phán” hay giải quyết vấn đề phong thủy. Nhưng nhu cầu về
vấn đề này rất lớn, và trong bối cảnh kinh tế thị trường, có cầu ắt có cung; nên
nhiều “thầy” vốn xuất thân là thầy tướng số, tử vi… cũng hành nghềphong thủy. Đã có kiến trúc
sư, chuyên
gia phong thủy thực sự thốt lên rằng bây giờ…
loạnphong
thủy!

Kinh
tế phát triển, mặt bằng đời sống đi lên, việc xây một ngôi nhà không phải là
điều quá khó khăn nữa. Ngày càng có nhiều những ngôi nhà ở tư nhân được xây
dựng, bằng tiền của chính chủ nhân. Đó là một dấu hiệu đáng mừng. Khi người chủ
có tiền, họ mong muốn những điều tốt đẹp cho ngôi nhà của mình, cho không gian
sống của mình, họ đầu tư chăm chút (bằng cả tiền bạc, công sức và thời gian) cho
việc xây nhà cũng là điều dễ hiểu. Bên cạnh việc thuê kiến trúc sư thiết kế,
thuê cả nhà thầu chuyên nghiệp thi công; thì một việc quan trọng nữa không thể
bỏ qua: đó là xem phong
thủy. Xem phong
thủy trở thành thói quen, thành nếp nghĩ, thậm chí trở thành một…
căn bệnh phổ biến, tràn lan trong việc xây dựng nói chung, từ nhà ở, công trình
công cộng cho tới cả việc sắp đặt nội thất. Và phong thủy đã trở thành một yếu
tố tham gia cùng câu chuyện thiết kế của nhà chuyên môn – là kiến trúc sư. Nhiều
“thầy” cũng “võ vẽ” mặt bằng, mặt đứng… để đáp ứng luôn yêu cầu cho chủ nhà trên
cơ sở phong thủy mình đưa
ra, nhằm đưa tới một dịch vụ từ A đến Z; còn nhiều kiến trúc sư cũng phải tìm
đến những tài liệu phong
thủy để nghiên cứu tìm hiểu, với mong muốn chủ động hơn trong công
việc thiết kế của mình. Bởi, những tiêu chí của công trình xây dựng được ghi
trong sách, trên lý thuyết thiết kế xây dựng chỉ có: Bền vững, công năng, kinh
tế, thẩm mỹ – hoàn toàn không đề cập tới phong thủy và các vấn đề liên
quan tới phong thủy.
Nhưng phong thủy là một
nhu cầu thực tế!

Trong
ngôi nhà ở gia đình, tuỳ cách xem, phương pháp riêng của từng thầy phong thủy, cùng với yêu cầu
của chủ nhà (cả phạm vi và mức độ đối với công trình), nhưng có thể thấy “mẫu số
chung” thường liên quan tới phong
thủy. Đó cũng là cơ sở cho việc thiết kế kiến trúc nhằm tận dụng
và phát huy lợi thế, ưu điểm; cũng như hạn chế, khắc phục, triệt tiêu những yếu
tố bất lợi, gây hại:

–
Các không gian, bộ phận kiến trúc.

–
Hướng đất, nhà: đây là một trong những yếu tố quan trọng hàng đầu của phong thủy và luôn là câu hỏi
đầu tiên của chủ nhân đối với thầy phong thủy. Hướng tốt hay xấu,
hướng hợp hay không hợp (mệnh, tuổi chủ nhân) nhiều khi quyết định tới giải pháp
quy hoạch – kiến trúc, thậm chí là cả kế hoạch dự án. Có rất nhiều trường hợp
chủ nhà quyết định… không xây nữa, đơn giản chỉ vì cuộc đất không hợp hướng (nhà
phố thì không thể xoay được).

–
Cổng, cửa: cổng và cửa chính là những nơi quan trọng, là bộ mặt của công trình,
là lối ra vào thường xuyên, liên quan đến sinh hoạt và tất nhiên là những nơi
cần xem xét. Hệ thống cửa (cửa đi, cửa sổ) còn được coi là nơi dẫn khí trong
công trình.

–
Bể ngầm: trong công trình nhà ở gia đình, bình thường và tối thiểu là có một bể
ngầm chứa nước sạch và một bể phốt chứa chất thải. Bể nước sạch được coi là yếu
tố dẫn tài lộc vào (nước cấp), bể phốt là nơi chứa và xả thải chất bẩn, các yếu
tố bất lợi ra khỏi nhà.

–
Cầu thang: Vvề cấu trúc không gian, cầu thang được coi là xương sống của ngôi
nhà. Ở mặt khác, cầu thang được coi là hình tượng thanh long, lại là một yếu tố
quan trọng trong bố cụcphong
thủy theo dịch học

–
Bếp: nằm trong “chuỗi hệ thống” môn – táo – chủ. Không gian bếp và vị trí, hướng
bếp nấu rất có ý nghĩa trong sinh hoạt gia đình và cả tín ngưỡng. Bếp là nơi
chứa yếu tố “hoả” của ngũ hành.

– Phòng ngủ và phòng làm việc: là những
không gian được mọi người cho là liên quan tới sức khoẻ, hạnh phúc gia đình, sự
thuận lợi trong công việc, làm ăn; thành đạt trong học tập, công danh sự nghiệp
của người sử dụng.

–
Phòng thờ, bàn thờ: đây là không gian truyền thống gắn liền với văn hoá, phong
tục, tín ngưỡng. Có thể có rất nhiều không gian mà chủ nhà không quan tâm tới
vấn đề phong thủynhưng
phòng thờ, bàn thờ nhất thiết phải được xem xét thật kỹ.

Những
“kiểu” cần xem xét là những cách thức, thông tin được xem xét và yêu cầu cụ thể
đối với những không gian, bộ phận kiến trúc đã nêu ở trên; hai vấn đề này quan
hệ chặt chẽ và không tách rời nhau. Mỗi đối tượng đều có tiêu chí xem xét riêng,
cụ thể là:

–
Hướng: đối với hướng nhà, hướng cửa, hướng bếp nấu, hướng đặt bàn thờ, giường
ngủ…

–
Vị trí: cổng, cửa chính, các không gian sử dụng và sinh hoạt (phòng khách, phòng
ngủ, bếp nấu, phòng vệ sinh…), các bộ phận công năng và kỹ thuật (cầu thang, bể
ngầm, bể mái…) đặt trong tương quan với nhau và với tổng thể công
trình.

–
Kích thước, số lượng: cửa, bậc thang…

–
Hình dáng: mặt bằng công trình, hình thức kiến trúc tổng thể, hình thức mái, các
chi tiết trang trí…

–
Màu sắc: tổng thể công trình hoặc các bộ phận kiến trúc tuỳ theo từng không gian
cụ thể nhằm đạt tới yếu tố đắc lợi, phù hợp mệnh, tuổi chủ nhân (và các thành
viên khác trong gia đình) trong quan hệ ngũ hành (tương sinh – tương
khắc).

Xem
ra, với những vấn đề cần quan tâm và các “kiểu” quan tâm như ở trên thì phong thủy quả thật là một trở
ngại lớn với người thiết kế, là sự thách đố với kiến trúc sư – nếu phải giải
quyết toàn diện. Gần như mọi ngóc ngách trong ngôi nhà, mọi bộ phận kiến trúc
đều có những yêu cầu về phong
thủy, thì việc xâu chuỗi dữ kiện để đưa ra một giải pháp khoa học
kiến trúc đã là quá khó, nói gì đến sự sáng tạo? Đấy mới là mảnh ghép rời rạc,
chưa kể những vô lý và mâu thuẫn giữa phong thủy với… phong thủy, giữa phong thủy với kiến trúc hay
các yếu tố xã hội khác. Tất nhiên không phải chủ nhà nào cũng yêu cầu kỹ đến
thế, nhưng cũng không ít chủ nhà yêu cầu… kỹ hơn và chính xác hơn – không có chỗ
nào là không yêu cầu về phong
thủy.

Câu
chuyện phong thủy và
thiết kế thường là câu chuyện các kiến trúc sư hay phàn nàn, than thở cùng nhau.
Có nhiều chuyện thật mà nghe không biết cười hay mếu. Có chuyện “thầy” bắt chủ
nhà phải mở cửa chính ở hông nhà chứ không được mở ra ngõ (vì không được hướng),
mà nhà mặt tiền có hơn 3m và chỉ có một mặt thoáng ra ngõ; có chuyện thầy bảo
phải xây năm tầng, chứ không được xây bốn tầng vì số 4 là xấu (mà nhu cầu và tài
chính của chủ nhà chỉ đủ xây bốn tầng); chuyện thầy đặt hoạ đồ bát quái, tính
cửu cung và yêu cầu phòng này phải chỗ này, phòng kia phải chỗ kia… mà phòng vệ
sinh thì đẩy ra mặt tiền, phòng khách thì sâu tít vào trong; rồi có chuyện thầy
bắt tất cả nước thải phải thoát về… đằng sau nhà, mà sau nhà không có cống… Tất
cả những chuyện đó nói bao nhiêu cũng không hết. Người trót đi xem thầy thi luôn
mang tâm lý cả nể, sợ sệt, hoang mang. Sợ nhất là bị phán kiểu doạ dẫm: nếu
không làm theo thì nào hoạ hại, lục sát, cô quả, tử biệt… toàn là những từ Hán –
Việt đọc lên đã thấy ghê rồi. Thế nên ai cũng một điều, hai điều thưa thầy, mong
thầy… cứu giúp. Chả biết thầy “cứu giúp” như thế nào nhưng kiến trúc sư thì ngán
ngẩm lắc đầu, bó tay!

Nói
vậy thôi, nhà thì vẫn phải xây, và kiến trúc sư thì vẫn phải vẽ (để mà sống). Đi
tìm một tiếng nói chung giữa phong
thủy và chuyên môn thiết kế kiến trúc quả là khó! Ở góc độ tâm lý,
ai đưa ra ý kiến, quan điểm thế nào đều cố gắng minh chứng là mình đúng; nếu bị
thuyết phục hay phủ nhận đồng nghĩa với việc thừa nhận trình độ hạn chế của
mình. Để có một tiếng nói chung trên tinh thần tích cực, hoà hợp, người
làm phong thủy cần phải
hiểu các nguyên tắc khoa học của kiến trúc – xây dựng, các nhu cầu thực tiễn của
người sử dụng, kể cả các vấn đề kỹ thuật hay pháp lý xây dựng liên quan, đó mới
đích thực là chuyên
gia phong thủy chứ không chỉ là “thầy”phong thủy. Và người làm kiến
trúc không thể đặt phong
thủy sang một bên mà cũng phải hiểu nó để vận dụng vào kiến trúc.
Thực tế là nhiều kiến trúc sư đã phải tìm hiểu, nghiên cứu vềphong thủy để hỗ trợ tốt trong
công việc chuyên môn thiết kế của mình. Khi đó, phong thủy và kiến trúc sẽ được
giải quyết hợp lý, khéo léo chứ không phải là sự chắp vá, khiên cưỡng. Cũng có
rất nhiều trường hợp, từ những yêu cầu về phong thủy, kiến trúc sư đã đề
ra được những giải pháp, ý tưởng kiến trúc hay, sáng tạo. Trường hợp này lại là
một thuận lợi trong quá trình tư vấn, thiết kế đối với chủ nhà.

Về
mặt khoa học mà nói, không ai, không kiến trúc sư nào dám khẳng định phong thủy là vô lý, vô căn cứ.
Về mặt xã hội thì ai cũng có một niềm tin, một tín ngưỡng của riêng mình ở mức
độ nào đó. Và nhu cầu phong
thủy trên thực tế cũng là mơ ước chính đáng về những điều tốt
lành, cuộc sống tốt lành mà thôi, không phải là xấu. Cái chính là thái độ ứng xử
của mỗi người, mỗi thành phần tham gia trong câu chuyện xây nhà, dựng
cửa.

Câu
chuyện nhu cầu thực tế về phong
thủy, và những vấn đề liên quan tới thiết kế nêu trên, đã dẫn tới
nhiều cách ứng xử khác nhau. Có thầy phong thủy yêu cầu nhiều, bị
chủ nhà phản đối (với sự tư vấn của kiến trúc sư) đã phải xuống nước, giảm đi
những yêu cầu (bị cho là) không cần thiết hoặc vô lý. Có chủ nhà xem thầy này,
thấy không ổn với nhu cầu về kiến trúc, lại chuyển sang xem thầy khác (tất nhiên
là để tìm kết quả khác như ý), hoặc đổi kiến trúc sư sao cho đáp ứng được yêu
cầu của mình về thiết kế trên cơ sở phong thủy.

Chuyện phong thủy và thiết kế nhiều
khi còn gây ra xung đột trong gia đình, bởi có người tin, người không tin; người
chấp nhận bất hợp lý về kiến trúc để đạt yêu cầu phong thủy, người lại không
chấp nhận. Về phía kiến trúc sư thì đa dạng hơn nữa. Có người cực đoan, kiên
quyết nói không với phong
thủy, không nhận thiết kế cho những khách hàng có yêu cầu về phong thủy, đó là những kiến
trúc sư có “level” thấp. Có kiến trúc sư lại chiều khách tới bến, yêu cầu thế
nào cũng vẽ được (bất luận kết quả thiết kế về chuyên môn ra làm sao), đó là
những kiến trúc sư không có tự trọng. Có người thì mềm mỏng và khéo léo, chấp
nhận những gì có lý (và có thể giải quyết được) và từ chối những gì vô lý gây
ảnh hưởng tới công năng và thẩm mỹ kiến trúc, đó là những kiến trúc sư giỏi
nghề. Lại có người đưa ra nguyên tắc với khách hàng là: xemphong thủy kỹ đi, xem cho hết,
khi đã triển khai thiết kế là không có sửa đổi nữa, đó là những kiến trúc sư
thiếu trách nhiệm. Lại cũng có người dành quyền chủ động ngay từ đầu (với sự
hiểu biết về phong
thủy nhất định) tạo được niềm tin nơi khách hàng, và chủ động biến
tấu để giải quyết vấn đề phong
thủy và thiết kế song song, sao cho không “đá” nhau, đó là những
kiến trúc sư ôm đồm…

Những
thái độ và cách làm trên thể hiện tính thụ động, không chuyên nghiệp và không đi
đúng bản chất vấn đề, mang tính đối phó nhiều hơn. Thầy phong thủy, giỏi đến mấy, lên
đến cấp độchuyên
gia phong thủy, chắc chắn cũng không thể thiết kế kiến trúc
như kiến trúc sư. Và số kiến trúc sư am hiểu sâu sắc về phong thủy, giải quyết
được phong thủy và thiết
kế nhuần nhuyễn chắc là không nhiều, nếu không muốn nói là cực hiếm hoặc không
có. Nhu cầu vềphong
thủy thì có thật và rất lớn, điều đó ai cũng rõ. Nhưng mọi người,
nhất là kiến trúc sư – với vai trò tư vấn, phản biện và định hướng xã hội, cần
phải hiểu rằng: phong
thủy là khoa học – nghệ thuật tổ chức không gian cư trú phù hợp
môi trường tự nhiên và xã hội, nhằm đạt tới sự an lành và bền vững. Rất nhiều
những yếu tố phong
thủy tương đồng, quan hệ chặt chẽ với vấn đề khí hậu và vật lý
kiến trúc, văn hoá và tâm sinh lý con người