Toàn cảnh Thập Tam Lăng trong tranh thủy mặc (1875-1908). Ảnh: Wikimedia Commons.

Nhà Minh do Chu Nguyên Chương (hiệu Hồng Vũ Đế) sáng lập năm 1368, sau khi triều đại Nguyên Mông sụp đổ. Nhà Minh tồn tại cho đến năm 1644 với tổng cộng 16 vị hoàng đế cai trị Trung Quốc. Lăng mộ của 13 trong số 16 vị hoàng đế này nằm trong một quần thể cách thủ đô Bắc Kinh không xa và được gọi chung là Thập Tam Lăng.

Ba vị hoàng đế không được chôn cất tại quần thể này là Hồng Vũ Đế (mộ hiện ở Nam Kinh), Kiến Văn Đế (không được ghi chép lại trong sử sách sau khi bị người chú lật đổ) và Cảnh Thái Đế (không được người kế vị là Chính Thống Đế an táng theo nghi thức hoàng gia).

Núi Thiên Thọ sừng sững phía sau Thập Tam Lăng. Ảnh: China Wanderer.

Thập Tam Lăng nằm ở chân núi Thiên Thọ thuộc huyện Xương Bình, cách Bắc Kinh 50 km về phía tây bắc. Lăng mộ đầu tiên trong quần thể này được xây dựng vào năm 1409 bởi Vĩnh Lạc Đế, hoàng đế thứ ba của nhà Minh. Vị trí lăng mộ được lựa chọn theo thuật phong thủy.

Theo quan niệm của người xưa, vị trí hợp phong thủy phải là nơi hóa giải được ma quỷ và phong tà từ phương Bắc xuống. Vì vậy, người xưa đã chọn khu vực hình vòng cung ở chân núi Thiên Thọ để xây lăng. Khu vực này là một thung lũng yên tĩnh rộng khoảng 40 km2, bốn bề có núi bao bọc, rất lý tưởng để làm nơi yên nghỉ của các vị hoàng đế nhà Minh. Không chỉ có địa thế hợp phong thủy và phong cảnh hữu tình, khu vực này còn có ý nghĩa chiến lược về mặt quân sự bởi có núi như bức bình phong bảo vệ.

Thần Đạo. Ảnh: Wikipedia.

Trong suốt giai đoạn nhà Minh cai trị, dân thường không được phép đặt chân đến quần thể lăng mộ này. Tuy nhiên, vào năm 1644, quân nổi dậy do Lý Tự Thành lãnh đạo đã đến cướp phá và thiêu rụi nhiều lăng mộ ở đây trước khi tiến vào Bắc Kinh.
Ngày nay, quần thể này mở cửa cho du khách đến tham quan. Lối đi dẫn đến các lăng dài 7 km và có tên gọi là Thần Đạo. Nó tượng trưng cho phẩm giá và uy quyền của hoàng đế nhà Minh ngay cả sau khi mất.

Một trong những nhân tượng được đặt ở Thần Đạo. Ảnh: Wikimedia Commons.

Lối vào Thần Đạo là một cổng vòm được xây bằng đá vào năm 1540. Dọc hai bên Thần Đạo có đặt 36 bức tượng bằng đá, bao gồm 24 tượng sư tử, voi, lạc đà và 12 tượng quan văn, võ trong triều. Người ta nói rằng những bức tượng này tham gia vào các nghi lễ của triều đình và cung nghinh các vị thần thuộc thế giới bên kia.

Hiện chỉ có ba trong số 13 lăng mộ thuộc quần thể này mở cửa cho công chúng tham quan. Đó là Trường Lăng của Vĩnh Lạc Đế (hoàng đế thứ ba của nhà Minh), Định Lăng của Vạn Lịch Đế (hoàng đế thứ 13) và Chiêu Lăng của Long Khánh Đế (vị hoàng đế thứ 12).

Điện Linh Ân ở Trường Lăng chụp năm 1871. Ảnh: Wikimedia Commons.

Trường Lăng là lăng lớn nhất trong số 13 lăng nhà Minh. Chỉ mất 5 năm để xây lăng nhưng phải mất 18 năm để hoàn thành Điện Linh Ân. Công trình này có diện tích gần 1.956 m2, gần bằng Điện Thái Hòa trong Tử Cấm Thành ở Bắc Kinh. Tuy nhiên, về mặt kiến trúc, Điện Linh Ân hơn hẳn Điện Thái Hòa vì các cột trong điện đều được làm bằng gỗ cây tuyết tùng (một loại cây gỗ mềm rất bền và tốt) mang từ Nepal về. Mặc dù lăng mộ chưa được khai quật hết, nhưng công chúng vẫn có thể vào được hầm mộ (huyền cung) để tham quan. Người ta cũng đã tìm thấy ở đây hơn 3.000 đồ tùy táng.

Một trong những món trang sức được tìm thấy trong Định Lăng, hiện được trưng bày tại Bảo tàng Định Lăng. Món trang sức này có kích cỡ bằng bàn tay người lớn, trên đó có gắn vàng, ngọc trai, đá ruby và nhiều loại đá quý khác. Ảnh: Wikimedia Commons.

Không như Trường Lăng, Định Lăng đã được các nhà khảo cổ khai quật hoàn toàn. Đây là lăng tẩm lớn thứ ba trong quần thể lăng mộ nhà Minh, chỉ sau Trường Lăng và Vĩnh Lăng.

Theo các tài liệu lịch sử, việc xây dựng lăng này tốn hơn 300 tấn bạc, tương đương thu nhập từ thuế trong hai năm của triều đình nhà Minh dưới thời hoàng đế Vạn Lịch. Hầm mộ của Định Lăng nằm sâu dưới lòng đất 27 m, bao gồm 5 điện được xây hoàn toàn bằng đá mà không hề có một cột chống hay trụ đỡ nào. Điện to và quan trọng nhất là hậu điện, nơi đặt di cốt của hoàng đế Vạn Lịch và hai hoàng hậu. Trong điện còn cất giữ 26 hòm gỗ sơn son đựng khoảng 3.000 đồ tùy táng quý giá.

Chiêu Lăng. Ảnh: Cultural China.

Trong số ba lăng tẩm mở cửa cho du khách tham quan, Chiêu Lăng có quy mô nhỏ nhất. Điểm nổi bật ở lăng tẩm này là linh cữu của hoàng đế được đặt ở một nơi có hình trăng lưỡi liềm độc nhất vô nhị. Điểm thú vị khác nữa là công trình trên mặt đất, dù mới được xây dựng lại, thể hiện bố cục điển hình của các lăng tẩm thời nhà Minh.